بررسي تطبيقي مفهوم و حقيقت «مراقبه» در عرفان اسلامي و عرفان بودايي

A Comparative Investigation in to the Concept and Reality of “Muraqhabah” (Meditation) in Islamic and Buddhist Mysticism

دو اصطلاح «مراقبه» و «ذن» در عرفان اسلامي و عرفان بودايي، جايگاه مهمي دارند. اين دو اصطلاح را عموماً بر هم منطبق دانسته و در ترجمه ها به عنوان معادل به كار مي گيرند. اما اينكه آيا اين دو اصطلاح در اين دو سنت عرفاني دقيقاً از يك چيز حكايت مي كنند، پرسشي است كه بايد مورد تحقيق قرار گيرد. اين مقاله با روش تحليلي و رويكرد پديدارشناختي به بررسي تطبيقي مفهوم و حقيقت دو آموزه «مراقبه» در عرفان اسلامي و «ذِن» يا «مديتيشن» در عرفان بودايي مي پردازد. اين پژوهش نشان مي دهد كه دو واژه «مراقبه» و «ذِن» از نظر لغوي معناي متفاوتي دارند. اما از نظر اصطلاحي، وجوه تفاوت و تشابه ميان آنها وجود دارد. همچنين حقيقت «مراقبه» در عرفان اسلامي آگاهي و توجه انسان نسبت به علم احاطي خدا بر اوست، ولي «ذِن» در عرفان بودايي مهار و خاموش كردن ذهن به منظور دريافت حقيقت اشيا و بودا شدن است.

In Islamic and Buddhist mysticism, two terms “Muraqhabah” and “Zen” or “Meditation” are of important positions. These two terms are commonly considered as being correspondent with each other and are used in translations as two equivalent terms. But whether these two terms indicate the same thing in two mystical traditions is a question that should be scrutinized. Drawing upon an analytical method and taking a phenomenological approach, this paper deals with the comparative investigation into the concept and reality of “Muraqhabah” in Islamic mysticism and that of “Zen” or “meditation” in Buddhist mysticism. This research shows that these two terms, “Muraqhabah” and “Zen” or “meditation” literally have different meanings. But in terms of terminology, there are differences and similarities between the terms. Also the reality of “Muraqhabah” in Islamic mysticism is human awareness of and attention to God’s knowledge which surrounds him, but in Buddhist mysticism, “Zen” or “meditation” is restraining and quenching the mind in order to receive the reality of objects and being a Buddhi.