تحليل و بررسي نظريه نفس الامري الزام‌هاي اخلاقي

An Investigation on nafs ul-amri Theory of Ethical Requirements

تفاوت نگاه به سرشت بايستگي‌هاي اخلاقي، منشا تنوع نظريه‌هايي در اين باب شده است. نظريه الزامات اخلاقي آيت‌الله لاريجاني يكي از آنهاست كه به علت اعتقاد به معناداري و واقعياتي نفس‌الامري، از ساير نظريه‌ها متمايز شده است. اين مقاله ضمن تبيين ديدگاه ايشان و بررسي اجمالي ساير نظريه‌ها از نگاه خود ايشان، نظريه الزامات اخلاقي و عقلي را در سه حوزه معناشناسي، هستي‌شناسي و معرفت‌شناسي تحليل و ارزيابي كرده است و ضمن اصرار بر اتقان و عدم تعارض بخش‌هاي مختلف اين نظريه، نقدهايي بر آن وارد كرده است؛ انحصار عقل در ادراك، قابل تامل است و تاكيدهاي قرآني، روايي و فلسفي بر جايگاه عقل عملي و الزام و تدبير آن نيز قابل توجه است. با توجه به جايگاه عقل در منابع مختلف و ترسيم دقيق آن، نحوه ادراك ما از احكام عقلي، نيازمند تفصيل بيشتري است كه با لحاظ رويكرد مُدركيت عقل، توجيهات مقدر ديدگاه فوق، به سمت تعارضات پيش خواهد رفت؛ اما اگر نگاه به جايگاه عقل تغيير كند، تدقيق انديشمندان و ازجمله خود استاد لاريجاني در نظريه الزامات اخلاقي و عقلي، مقدمه تسريع در روند رسيدن به نظريه‌اي جامع در باب نظريه اخلاقي اسلام خواهد شد.

Different viewpoints upon the nature of ethical necessities has become the source of variety in theories in this regard. One of these them is Ayatollah Larijani’s theory of Ethical Necessities which has been distinguished from other theories due to having belief in meaningfulness and nafs ul-amri realities. Explaining Ayatollah Larijani’s viewpoint and having an overview of the other theories from his viewpoint, the theory of ethical and rational necessities has been analyzed and evaluated in three areas of semantics, ontology, and epistemology and while certainty of different parts of this theory is insisted on without any conflicts, it is addressed by some criticisms. Restraint of reason in perception shall be reflected upon and Quranic, narrative and philosophical emphasizes about the position of practical reason and its necessity and policy shall be considered. In accordance with the position of reason in different resources and explain it precisely, our perception from rational commandments demands more explications and by considering the approach reasonableness of intellect, the implied justifications of the above-mentioned viewpoint will be faced to some conflicts. However, if the position of reason is realized differently, investigations of the scientists including Professor Larijani’s on the theory of ethical and rational necessities will become the commence of acceleration in the process of achieving a comprehensive theory about ethical theory of Islam.