تأثير نرخ هاي بهينه ماليات غيرمستقيم بر رفاه اجتماعي در ايران

The Effect of Optimal Rates of Indirect Tax on Social Welfare in Iran

اصلاح نظام مالیاتی به عنوان بخشی از اصلاح نظام مالی كشورها، هسته مركزی سیاست های اقتصادی و جریان تعدیل اقتصادی را تشكیل می دهد. در این راستا، وسیع تر كردن پایه سیستم مالیاتی و منطقی كردن نرخ­های مالیاتی از اولویت­های اصلی خواهد بود. لذا محاسبه نرخ­های بهینه مالیات بر كالاها و خدمات و محاسبه هزینه نهایی رفاه اجتماعی ناشی از مالیات­های غیرمستقیم در ایران از اهداف اصلی این مقاله می­باشد.      به منظور محاسبه هزینه نهایی رفاه اجتماعی، به كشش­های قیمتی خودی و متقاطع كالاهای مورد نظر و همچنین نرخ­های بهینه مالیات بر كالاها و خدمات نیاز می­باشد. این كشش­ها از برآورد توابع تقاضای 10 گروه كالا و خدمات مشمول مالیات با استفاده از سیستم مخارج خطی و به روش رگرسیون­های به ظاهر نامرتبط و داده­های ده دهك هزینه­ای خانوارهای شهری ایران در طی سال ­های 89-1375 به دست آمده اند.      نرخ­های بهینه مالیات نیز با استفاده از مدل رمزی در دنیای چند نفره و تابع رفاه اجتماعی ساموئلسون- برگسون محاسبه شده­اند. در این مدل با استفاده از روش لاگرانژ ، تابع رفاه اجتماعی با توجه به یك مقدار درآمد مالیاتی مشخص برای دولت، حداكثر می­شود. نتایج نشان می­دهد كه در نرخ گریز از نابرابری اجتماعی صفر كه فقط هدف كارآیی مالیات­های غیرمستقیم موردنظر است، نرخ­های بهینه مالیات تقریباً به یكدیگر نزدیك­اند و با افزایش این نرخ كه جنبه عدالت اجتماعی، بیشتر از جنبه كارآیی مورد توجه قرار می­گیرد، نرخ­های بهینه مالیات از یكدیگر فاصله می­گیرند و حتی بعضی از گروه كالاها مستحق دریافت یارانه می­شوند.  همچنین هر چه نرخ گریز از نابرابری اجتماعی افزایش می­یابد، هزینه نهایی رفاه اجتماعی ناشی از تغییر نرخ­های مالیات بر كالاها و خدمات كاهش می­یابد و در بالاترین مقدار نرخ گریز از نابرابری اجتماعی،  كاهش رفاه  بسیار كم می­شود. لذا در مورد گروه­های كالایی كه یارانه به آنها تعلق می­گیرد، كاهش یارانه و درمورد سایر گروه ها، افزایش مالیات سبب كاهش رفاه اجتماعی می­شود. 

Tax reform as a part of financial system’s reforms constitutes the core of fiscal policies and economic adjustment process. The widening tax base and rationalizing tax rates are main priorities in this regard. This paper aims to calculate optimal commodity tax rates and marginal cost of social welfare resulting from indirect taxes in Iran. The calculation of marginal cost of social welfare requires determining the own and cross price elasticities of demand and optimal tax rates for goods and services. These parameters are obtained by estimating demand function of ten good and service groups in a linear expenditure system. This system is estimated through seemingly unrelated regression method using data of ten expenditure deciles of urban households in Iran during 1996-2010. The optimal tax rates are calculated using Ramsey method in a multi-person world and Bergson-Samuelsonʹs social welfare function. In this model, a social welfare function is maximized with respect to given tax revenue of government using Lagrange method. Results show that when social inequality aversion parameter is zero, optimal tax rates almost are equal. By increasing this parameter, which fairness rather than efficiency is considered, these rates are diverged, in a way that some commodity groups are entitled to get subsidy. In addition, as social inequality evasion parameter increases, the marginal cost of social welfare resulting from change in commodity tax rates decreases, and welfare loss gets very small in the highest social inequality evasion rate. So, decreasing subsidy among all good and service groups receiving subsidy, and increasing tax on other groups lead to decrease in social welfare.