رديابي جيوه كل در يك زنجيره غذايي آب شيرين (درياچه سد قشلاق سنندج، ايران)

Total mercury bioaccumulation tracking in a fresh water food chain, (Sanandaj Gheshlagh Dam Reservoir, Iran)

زمینه و هدف: با توجه به اهمیت دریاچه سد قشلاق سنندج و آلوده بودن این دریاچه به فلز سنگین جیوه و افزایش غلظت و سمیت جیوه ضمن جابجایی بین افق‌های غذایی، مطالعه‌ حاضر انجام شد، تا فاكتور تجمع زیستی و بزرگنمائی زیستی جیوه كل در طول یك مسیر غذایی از زنجیره غذایی (آب، رسوب، ماهی، انسان) در این دریاچه مورد بررسی قرار گیرد. روش بررسی: از فروردین تا شهریورماه سال 1391، 24 نمونه آب، 24 نمونه رسوب، 24 نمونه سیاه ماهی خالدار (Capoeta trutta) از دریاچه و 24 نمونه (بافت مو) از ساكنین روستای سراب قامیش كه عمده‌ترین مصرف‌كنندگان ماهی دریاچه هستند گرفته شد. یافته‌ها: میانگین مقدار جیوه كل اندازه‌گیری شده در نمونه‌های آب، رسوب، ماهی و موی انسان به ترتیب 0/000128± 0/0028، 0/0057± 0/110 ،0/0119± 0/296، 0/1704± 2/059 برحسب ppm بوده و فاكتور تجمع زیستی در مورد رسوب و سیاه ماهی خالدار به ترتیب 10×4 و 102×1 و بزرگنمائی زیستی به ترتیب 40 و 5 محاسبه شد. نتیجه‌گیری: با توجه به رقم بالای نرخ تجمع و بزرگنمائی زیستی و غلظت جیوه كل ثبت شده در بافت ماكول سیاه ماهی خالدار دریاچه سد قشلاق سنندج، استفاده‌كنندگان از ماهی‌های این دریاچه، حداكثر مجاز به مصرف g 1182 از بافت عضله این ماهی در هفته بدون در نظر گرفتن سایر منابع بالقوه جیوه در سبد غذایی‌شان هستند.

Background and Objectives: Due to the importance of Sanandaj Gheshlagh Reservoir (SGR) in the region and proven mercury pollution in SGR water, a research project was carried out to determine the amount of mercury concentration and bioaccumulation and its behavior through a food route in SGR food chain (i.e., water, sediments, fish, and human).This was done, because it has been reported that mercury concentration and its toxicity could increase during mercury exchange between trophic levels. Materials and methods: During April to December 2012, 24 water, sediment, and fish samples (Capoetta trutta) (4 samples per month) from SGR and 24 human hair samples from Sarab Ghamish village settlers (the major Capoetta trutta consumers in the region) were collected. Results: Total mercury mean concentration in water, sediment, Capoeta trutta, and human hair were 0.0028±0.000128, 0.110±0.0057, 0.296±0.0119, 2.059±0.1704 ppm respectively. Calculated bioconcentration factors were 4 × 10 and 1 × 102 in SGR sediment and fish, and related biomagnifications factors were 40 and 5 respectively. Conclusion: Due to the high bioaccumulation, biomagnifications factors and mercury concentration recorded in edible parts of SGR fish, local consumers should not eat more than 1182 gram of this fish weekly without accounting for other potential sources of total mercury in their food basket.