نگاهي گذرا به سير تاريخي مهدويت در تصوف

Mahdaviat and Sufism: A Historical Approach

مهدویت بیشتر به عنوان آموزه‌ای شیعی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، نقش و جایگاه مهمی دارد. در این مقاله، پس از مروری گذرا بر مفهوم موعودگرایی در ادیان ابراهیمی، جایگاه مهدویت در تصوف سده‌های نخستین (قرون دوم تا پنجم) را بررسی كرده‌ایم. در ادامه، مهدویت در سده‌های ششم و هفتم (نیمه اول) تاریخ تصوف (دوره ظهور مهدویت در تصوف) و آن‌گاه در قرون هفتم (نیمه دوم)، هشتم و نهم (آغاز جریان نزدیكی بیشتر تصوف و تشیع) پی جسته‌ایم. در تعقیب این جریان، عصر صفویه (دوران استقرار تشیع به عنوان مذهب رسمی در ایران) و قاجار، آخرین بخش این پژوهش است.

Mahdaviat, as a basic doctrine of Shiism, plays a significant role in Islamic-Iranian culture. This article, after presenting a brief survey of Messianism in Abrahamic religions, tries to analyze the historical background of Mahdaviat in Islam, especially during the 2nd to 5th centuries A.H. Mahdaviat continued to thrive in Sufism during the 6th and 7th centuries A.H. In the 8th and 9th centuries A.H., Shiism and Sufism gradually merged; and the Safavids, having sufi inclinations, established Shiism as the official religion of Iran. Finally, we will study the thoughts of Soltānalishāh and Safialishāh, two great sufis of the Qajar dynasty.