مكان يابي مراكز بهداشتي-درماني با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي و فرايند تحليل سلسله مراتبي (نمونه موردي: شهر نجف آباد)

Locating Sanitary- Therapeutic Centers Using Geographic Information System (GIS) and Analytical Hierarchy Process (AHP) (Case study: Najaf Abad city)

مقدمه: عدالت فضايي از مباحثي است كه در سال هاي اخير در ميان برنامه ريزان و جغرافي دانان اهميت ويژه اي يافته است.از آن جا كه خدمات عمومي شهري ساختاردهنده ي شكل و ماهيت كالبدي،اجتماعي و فضايي شهر مي باشد،بي عدالتي در نحوه توزيع آن،تاثير جبران ناپذيري بر ساختار،ماهيت شهر و جدايي گزيني طبقاتي محلات شهر گذاشته و مديريت شهري را با چالش هاي جدي روبرو مي كند.بر همين اساس هدف نوشتار حاضر، ارزيابي نحوه توزيع مراكز درماني و مشخص كردن نواحي محروم از اين خدمات در شهر نجف آباد با توجه به استانداردها و ضوابط مكان يابي اين خدمات بوده است. روش بررسي: اين مقاله، توصيفي-تحليلي و نوع پژوهش كاربردي بوده كه در سال1391-1392در شهر نجف آباد صورت گرفته است. اطلاعات مورد نياز آن از طريق مشاهدات ميداني، منابع كتابخانه اي،سالنامه هاي آماري، مطالعه طرح هاي جامع و تفصيلي شهر نجف آباد، نقشه 1:5000 وضع موجود و تفصيلي اين شهر بدست آمده است. سپس با استفاده از نرم افزار سيستم اطلاعات جغرافيايي و نوار ابزار الحاقي فرايند تحليل سلسله مراتبي به اين نرم افزار و پس از طي مراحل ورود اطلاعات، مديريت داده ها، تجزيه و تحليل و پردازش داده ها، مكان هاي مناسب براي ايجاد مراكز بهداشتي-درماني جديد شهري مشخص و اولويت بندي گرديد. ابزار تحليل Expertchoice بود. يافته‌ها: نتايج حاصل نشان مي دهدكه باتوجه به شعاع عملكردي 1000، 1500 و 2000 متربراي بيمارستان هاي موجود،برخي از قسمتهاي شهر در محدوده استاندارد خدمت‌رساني براي سه بيمارستان مي‌باشد. بنابراين باتوجه وضعيت كنوني ايجاد بيمارستان هاي جديد در نواحي فوق الذكر ضروري به نظر مي‌رسد. همچنين با توجه به شعاع خدمات رساني500تا1000متري مراكز بهداشتي-درماني،مناطق جنوبي شهر خارج ازشعاع عملكردي اين نوع مراكز بوده و .بنابراين ايجاد مراكز بهداشتي-درماني جديد نيز ضروري مي باشد. نتيجه‌گيري: ميزان و چگونگي توزيع خدمات شهري مي تواند نقش موثري در جابجايي فضايي جمعيت و تغيرات جمعيتي داشته باشد . از آنجايي كه يكي از معيارهاي توسعه پايدار شهري و عدالت اجتماعي،توجه به توزيع متوازن امكانات و خدمات شهري است،لذا توزيع خدمات شهري و به خصوص خدمات بهداشتي بايد به گونه اي باشد كه عدالت فضايي برقرار شود. واژه هاي كليدي: سيستم اطلاعات جغرافيايي؛ خدمات بهداشتي درماني؛ ايران.

Abstract Introduction: In recent years spatial justice has gained special importance among planners and geographers. Since the urban public services form the structure, shape and the nature of the physical, social and urban space, Inequities in their distribution cause irreversible negative effects on the structure and the nature of city and social segregation of the people, and serious challenges in the city and urban management. Methods: Accordingly, the purpose of this research was to evaluate the spatial distribution of Therapeutic centers and to identify the underserved areas regarding these Services in the Najaf Abad city using the localization standards and criteria of these services. To this end, we used the geographical information system (GIS), model Overlap index (IO) and the Analytical Hierarchy Process (AHP). By providing a comprehensive database of spatial distribution of medical centers’ in Najaf Abad we analyzed theses centers accessibility from all areas of the city and by taking the poor access of some areas to these services and considering other urban factors that influence localization we Provided a working model, in an attempt to look for the optimal spatial distribution pattern of Therapeutic centers in Najaf Abad using geographic information system (GIS). Results: This was a descriptive analytical study and the results showed that given the performance Radius of 1000, 1500 and 2000, meter for the existing hospitals, some parts of the city were not within the Standard service area of the three available ones. Therefore, given the current situation, the establishment of new hospitals in the areas mentioned above, seems to be necessary. Also, given the service radius of 500 to 1000 meters for Sanitary- Therapeutic centers, Southern areas of the city were outside the performance Radius of such centers. Therefore, given the current status, establishment of new Sanitary - Therapeutic centers seems to be necessary. Conclusion: The amount and distribution utilities can play an effective role in spatial displacement of population and demographic changes. Since one of the criteria for sustainable urban development and social justice, according to a balanced distribution of urban facilities and services, The distribution of urban services, especially health services should be established in such a way that the space justice. Keywords: Geographic Information Systems; Health Services; Iran.