مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - گزارش يك نگراني: نامه به سردبير

چكيده فارسي :

سردبیر محترم CT scan تنها 13% از كل آزمون‌های رادیولوژیكی را تشكیل می‌دهد در حالی‌كه در 70% دوز تجمعی بیماران سهم دارد.1 پژوهش‌گران برآورد كرده‌اند كه 29000 سرطان آینده ناشی از CT scan ‌های انجام‌شده در ایالات متحده آمریكا در سال 2007 است.2 دوز تحویلی به اندام‌های حساس به پرتو بیماران (گناد، چشم، تیرویید و پستان) به‌دلیل اثرات ژنتیكی و سرطان‌زای پرتو باعث ایجاد نگرانی جهانی شده است.3 به‌عنوان مثال دوز ناشی از یك آزمون CT شكم به‌تنهایی برابر با دوز ناشی از 500 رادیوگرافی قفسه صدری است.1 از آنجایی‌كه هیچ دوزی از پرتو بی‌خطر نیست، هر گونه پرتوگیری در پزشكی باید با رعایت اصول حفاظتی در كمترین مقدار ممكن انجام شود. حفاظ بیسموتی به‌عنوان روشی موثر برای حفاظت اندام‌های حساس به پرتو بیماران در آزمون‌های CT scan پیشنهاد شده است.3 حفاظ‌های بیسموت به‌عنوان یك فیلتر اضافی عمل می‌كنند كه با عبور پرتوهای پر انرژی و جذب پرتوهای نرم (كم انرژی) دوز اندام‌های حساس سطحی را به‌طور قابل‌توجهی كاهش می‌دهند. مطالعات وسیعی در سراسر دنیا جهت بررسی كارایی حفاظ‌های بیسموتی انجام شده است كه نتایج آنها گویای سودمندی این حفاظ‌هاست.3 به‌نظر می‌رسد تا به‌حال مطالعه‌ای در این زمینه در ایران منتشر نشده است. در واقع ممكن است تكنولوژیست‌های رادیولوژی، آگاهی از وجود چنین حفاظ‌هایی نداشته باشند. چندی پـیش جهت انجام مطالعه‌ای، نیـاز به تهیه حفاظ بیسموتی داشتم. با بیشتر شركت‌های فروش تجهیزات رادیولوژی كشور تماس گرفتم. از انجمن رادیولوژی، انجمن حفاظت در برابر پرتو، تكنولوژیست‌های رادیولوژی و مراكز مختلف CT كشور پرس‌و‌جو كردم، ولی متاسفانه هیچ‌كدام، هیچ‌گونه آگاهی از وجود چنین حفاظ‌هایی نداشتند. قابل توجه كه بیشتر تصور می‌كردند غیر از حفاظ سربی، حفاظ دیگری وجود ندارد. به اعتقاد كارشناسان، واردات بی‌رویه و بدون نظارت تجهیزات پزشكی ازجمله CT scan، باعث شده كه ایران ركورددار میزان تجویز این خدمات در دنیا باشد. با این حال به‌نظر می‌رسد در مراكز CT scan كشور اصول حفاظت در برابر اشعه برای بیماران رعایت نمی‌شود كه با توجه به گسترش روزافزون كاربردهای پزشكی CT و اثرات سرطان‌زای آن، نگران‌كننده می‌باشد. بر پایه فصل چهار قانون حفاظت در برابر پرتو مصوب 1368 مجلس شورای اسلامی، تهیه و به‌كارگیری تجهیزات حفاظتی برای بیماران در مراكز یون‌ساز امری اجباری است و عدم رعایت این مسئله از جانب پرتوكاران جرم محسوب می‌شود، بنابراین تهیه، تدارك و به‌كارگیری تجهیزات حفاظتی در مراكز CT Scan كشور بیش از پیش فراهم می‌گردد.