تاسيس تاريخ هجري

The foundation of Hegirae Anno

مسلمانان همانند هر قوم و ملت ديگري براي ثبت و ضبط وقايع ايام و حوادث و رخدادهاي واقعه و گزارش آن به نسلهاي بعد و نيز تنظيم زندگي فردي و اجتماعي، تاريخ مخصوص خود دارند كه با نام تاريخ هجري، شناخته مي‌شود. تاريخ مسلمانان بر مبناي هجرت رسول خدا(ص) از مكه به مدينه سال شماري و ثبت مي‌شود. پرسش اصلي اين است كه پايه گذار اين تاريخ كيست؟ در پاسخ به اين پرسش دو ديدگاه عمده وجود دارد:‌ ديدگاه نخست بر‌آن است كه مسلمانان تاسالهاي 16-18ق، تاريخي نداشته‌اند تا اينكه در سال چهارم خلافت عمربن‌خطاب و در اثر پيش‌آمد يك مشكل پيرامون يك سند مالي بدون تاريخ، پس از مشورت خليفه با اصحاب و به پيشنهاد علي بن ابي‌طالب (ع)، خليفه دوم هجرت رسول خدا (ص) را مبناي تاريخ اسلامي قرار داد. ديدگاه ديگر برآن است كه پايه‌گذار تاريخ هجري شخص رسول خدا (ص) است كه پس از ورود به مدينه دستور داد كه بر اين مبنا تاريخ‌گذاري كنند و آنچه به خليفه دوم نسبت داده مي‌شود، فقط انتقال ماه آغاز سال از ربيع‌الاول به محرم است. در اين مقاله پس از بررسي ‌مستندات اين ‌دو ديدگاه، نتيجه‌گيري مي‌شود كه مسلمانان از ابتداي بعثت در دوره‌هاي مكي و مدني تاريخ مخصوص خود داشته‌اند اما مبناي اين‌تاريخ در دوره مكه، بعثت رسول خدا(ص) و در دوره مدينه، هجرت بوده است. در عين حال تا ميانه سال پنجم هجري، تاريخ اسلام بر پايه شمارش ماهها تاريخ گذاري مي‌شد تا اينكه از سال ششم مبناي ماه شماري به سال‌شماري بدل شد. پس از رحلت پيغمبر(ص) تا سال چهارم خلافت عمر بن خطاب، اين تاريخ به فراموشي سپرده شد اما پس از فتوحات و تلاقي با ملتها و اقوام ديگر، مسلمانان به تاريخ مختص به خود احساس نياز كردند. از اين‌رو خليفه درصدد برآمد با صحابه مشورت كند. او پس از اين رايزني به پيشنهاد علي (ع) گردن نهاد و همانند روزگار پيغمبر(ص)، هجرت را مبناي تاريخ قرار داد و آن را به عنوان تاريخ رسمي مملكت اسلامي به سراسر بلاد ابلاغ كرد. از آنجا كه مسلمانان سال قمري را مبنا قرار دادند و اين سال با ماه محرم آغاز و به ماه ذي‌الحجه خاتمه مي‌پذيرفت، به رغم اينكه هجرت در ماه ربيع الاول انجام شده بود، همان مبناي عرب را رايج و سال خود را با محرم آغاز و به ذي‌الحجه پايان دادند. البته تا ميانه سال پنجم كه مبناي تاريخ گذاري، شمارش ماهها بود، آغاز تاريخ هجري از همان ماه ربيع الاول محاسبه مي‌شد. كليدواژه‌ها:‌ رسول خدا(ص)، تاريخ هجري، اسلام، علي بن ابي‌طالب،‌ عمر بن خطاب.

There are two main views through establishment of Hegirae Anno: the first view says that the second Caliph set the migration of Prophet Mohammad (ph) as the base of this year. The other view declares that the Hegirae Anno established by Prophet Mohammad (ph). This article after examining these two views concludes that Muslims from the first days of Be’that (the appointment of the Holy Prophet) in Maki and Madani Era had their specific year. However the base of this year in Maki Era was the Be’that of Prophet Mohammad (ph) and in Madani Era was the migration of Prophet Mohammad (ph). Furthermore until the half of the fifth year of Hegirae the Islamic year were counted by months, but in the sixth year it counted by the years. After the departure of Prophet Mohammad (ph) this year was forgotten until the four year of Caliphate of Omar Ebn Khatab. However after the Muslim’s victories and their encountering with other nations the necessity of year (Hegirae) become more important for them. For this reason the Caliph consults with Sahabeh and after this consulting he accepts Ali’s (ph) suggestion and established the year on the migration of Prophet Mohammad (ph). Moreover he communicates this massage to all country and set it as official year of Islamic countries. The Muslims set the lunar year in country and in this year Moharam was the beginning of the year and ended with Zi Hajjeh and the migration of Prophet Mohammad (ph) was happen in Rabi Alaval, but they put Moharam as beginning of lunar year.