شهر معاصر ايران: بنيادهاي ساختارشناسي الگوي رانتي شهر ايراني (مطالعه موردي شهركرد)

Iranian Contemporary City: The Morphology Bases of Rentier Pattern of the Iranian City (Case Study: Shahr e Kurd)

در دوره معاصر با ورود اقتصاد رانتي و گردش منابع رانت در ساختار اجتماعي و اقتصادي كشور، الگوي جديدي از رشد شهري در ايران پديد آمده است. اين مقاله مي‌كوشد بر اساس موردپژوهي شهركرد بنيادهاي ساختارشناسي الگوي رانتي شهر معاصر ايران را با رويكرد تبييني و هنجاري معرفي و تحليل نمايد. داده‌ها مربوط به متغيّرهاي ساختار اقتصادي، اجتماعي، فضايي و منابع رانت است كه به روش اسنادي براي 1335 تا 1393 تهيه و با روش علّي ـ تطبيقي پردازش شده‌اند. يافته‌ها نشان مي‌دهد تسلّط شهرنشيني خدماتيِ برآمده از روحيه رانت‌جويي در درون اقتصاد چرخشي و توزيع و تخصيص رانت‌هاي فراگير و انحصاري ميان گروه‌هاي اجتماعي عمدتاً از طريق ديوان‌سالاري گسترده شهري كه چرخه بوروكراتيك توزيع موثّر رانت، توليد فضاي برون‌گرا و فرصت‌هاي شغلي و عامل پيدايي جامعه تك‌ساختي در الگوي شهر رانتي محسوب مي‌شود، ماهيّت اجتماعي و اقتصادي و ساختار تكوين و تكامل شهر معاصر ايران را دگرگون كرده است. وابستگي تنگاتنگ و همه جانبه الگوي شهر رانتي به سرچشمه‌هاي برون‌زا، پايان‌پذير و غيرزايشي اقتصاد رانتي، بنيادهاي ساختاري و ماهوي شهر معاصر ايران را شكننده و ناپايدار كرده است.

In the modern era with the arrival of a rentier economy and the flow of rents in the social and economic structure, a new model of urban growth has emerged in Iran. This article tries based on the case study of Shahr e Kurd introduces morphology bases of rentier pattern of contemporary cities with explanatory and normative approach. Data related to economic, social, spatial and rent resource variables that have been prepared based on the documentary method for 1956 to 2014 and processed by causal-adaptive method. Findings show that the dominance of servicing urban resulting from reintier economic and distribution and dedication of inclusive and exclusive rent between different social groups and have changed Social and economic nature and structure of the development and evolution of the contemporary city mainly through a bureaucratic cycle of rent distribution, spatial production and employment opportunities and the development of one-dimensional society. Close and comprehensive dependence of urban pattern to endogenous sources, exhaustible and non-reproductive rentier economy has made the fragile and unsustainable the structural and substantive foundation of contemporary city in Iran.