برهمكنش دزهاي مختلف علف كش نيكوسولفورون و رقابت چند گونه ي علف هاي هرز با ذرت: ارتباط شاخص هاي زانتيوم، آمارانتوس و ذرت تحت غلظت هاي علف كش

Interactions between maize-weed competition and herbicide dose: relationships among the components of Xanthium strumarium, Amaranthus retrolexus and Zea maize under herbicide dose

آزمایش مزرعه­ای طی دو سال (1387-1386) به‌منظور شناخت تغییرات شاخص­های رشد مربوط به ذرت، زانتیوم و آمارانتوس در غلظت­های مختلف علف­كش اجرا شد. پنج غلظت علف­كش نیكوسولفورون به‌عنوان كرت‌های اصلی و 16 تركیب تراكمی شامل 4 تراكم آمارانتوس × 4 تراكم زانتیوم به‌صورت فاكتوریل در كرت‌های فرعی در قالب یك طرح اسپلیت فاكتوریل در یك تكرار طراحی شد. عملكرد دانه، زیست‌توده، سطح برگ و ارتفاع، به‌عنوان شاخص­های اصلی تغییرات ذرت در رقابت انتخاب شد. زیست‌توده، شاخص سطح برگ و ارتفاع هر یك بر عملكرد مؤثر بود؛ ولی زیست‌توده، بیشترین مقدار ضریب همبستگی را داشت. زیست‌توده‌ی ذرت مستقیماً با مقدار شاخص سطح برگ آن در ارتباط بود و مهم­ترین فاكتور تعیین‌كننده در میزان سطح برگ، از میان تمامی اجزای اندازه‌گیری شده، ارتفاع ذرت شناخته شد. افزایش عملكرد دانه، در تغییرات ارتفاع ذرت نهفته است. افزایش زیست‌توده‌ی زانتیوم بیشترین اثر كاهشی را بر عملكرد دانه­ی ذرت داشت. آنچه زیست‌توده‌ی زانتیوم را مستقیماً هدایت می­نمود، سطح برگ نسبی زانتیوم بود كه خود، به‌شدت تحت تأثیر شاخص سطح برگ زانتیوم قرار داشت. مهم­ترین شاخص در تعیین اندازه­ی سطح برگ، تعداد شاخه یا انشعابات كوچك فرعی بر روی ساقه بود كه در حقیقت منشأ برگ­های زانتیوم بودند. در مجموع مسیر اصلی تغییرات زانتیوم به‌صورت «زیست‌توده< سطح برگ نسبی< شاخص سطح برگ< تعداد انشعابات فرعی< ارتفاع» بود. از میان عوامل بیرونی اگرچه تراكم علف­های هرز نیز در نتایج مؤثر بود اما بااهمیت‌ترین عامل، غلظت علف­كش است كه ارتفاع زانتیوم را تغییر داد و از آن مسیر واكنش­ها را تا تغییر عملكرد پیش برد. از میان شاخص­های اندازه­گیری شده­ی آمارانتوس، سطح برگ نسبی، بیشتر از بقیه، عملكرد ذرت را تحت تأثیر قرار داد. شاخص سطح برگ آمارانتوس نیز رابطه مستقیم با میزان زیست‌توده نشان داد. شناخت دقیق عناصر سیستم، رفتار، حساسیت­ها و واكنش­های متقابل گونه­های درحال رقابت، تحت تأثیر علف­كش­ها، درك روشنی از سیستم را پیش روی مدیریت علف­های هرز قرار خواهد داد كه قطعاً در موفّقیت آن موثّر خواهد بود. 

A two-year field experiment was conducted in 2007 and 2008 to determine the relationship between competitive indices of maize, Xanthium strumarium and Amaranthus retrolexus. Five doses of herbicide nicosulfuron as the main factor, and a combination of 16 densities comprised four densities of A. retroflexus × four densities of  X. strumarium as sub plots were arranged in a one-replicate split factorial. Four indices were considered for maize which is influenced by competition: grain yield, biomass, leaf area, and plant height. Biomass was determined as the direct factor that controlled grain yield, and the biomass was directly depended on maize leaf area. The plant height had the most important role in the maize leaf area. Field observations confirmed the efficacy of plant height in evaluating the plant competition. Increase in X. strumarium biomass indicated direct effect on maize grain yield. The X. strumarium biomass was controlled by its leaf area and the number of lateral shoots. However, the plant density as an external factor had significant effect on crop-weeds competition, herbicide dose was determined the most important determinant that caused major change in the X. strumarium height and leaf area.  Among the A. retroflexus indices, its leaf area was the most effective, which was directly controlled by its biomass. Deep understanding of the system behavior, relations and interactions with herbicide is a great help in managing the weed damage.