ملاحظات اخلاقي درراهنماي پيشيني (مراقبت) و بررسي اجمالي جنبه هاي اخلاقي و حقوقي آن در زمينه‌ي آموزه‌هاي اسلامي

Ethical considerations on advance directives: an overview of the ethical and legal aspects in the context of Islamic teachings

براساس اصل احترام به اتونومی، از اصول چهارگانه‌ی اخلاق پزشكی، می‌توان حالتی را متصور شد كه بيمار حق مشاركت خود در تصميمات درمانی را حتی برای مسائلی كه در آينده برايش رخ خواهد داد، حفظ می‌كند. بدين معنا كه بيمار، در زمانی كه هنوز ظرفيت تصميم‌گيری دارد، سندی تنظيم می‌كند و طی آن سند، برای زمانی كه به‌علت كاهش سطح هوشياری ظرفيت تصميم‌گيری خود را از دست داده است، تمام حالات را برای درمان خود پيش‌بينی كرده و درباره‌ی آن تصميم‌گيری می‌كند، يا جانشينی برای خود مشخص می‌كند كه وی با توجه به نگرش‌ها و علايق بيمار، بهترين تصميم‌های ممكن را با داشتن اختيار كافی برای بيمار اخذ كند. اين سند كه راهنمای پيشينی مراقبت نام دارد، دارای فوايد و اشكالاتی است و از ديدگاه‌های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. اين مطالعه با مرور غيرسيستماتيك كتابخانه‌ای و اينترنتی، به طرح اين موضوع نوين پرداخته است تا ضمن معرفی اجمالی آن، برخی از ابعاد اين موضوع را مورد بررسی قرار دهد و امكان بومی شدن آن را از برخی ابعاد، به‌ويژه از منظر معارف اسلامی بررسی كند. از منظر معارف اسلامی، به‌دليل حرمت فوق العاده‌ای كه اسلام برای حيات قائل است، پزشك همواره موظف است كه هر كاری را كه در توان دارد، و انجام آن را بيهوده نمی‌‌داند، برای حفظ حيات انسان‌ها انجام دهد. اگر اين وظيفه‌ی پزشك، با امتناع بيمار روبه‌رو شود، حتی در مواردی كه امتناع بيمار، به‌طور اوليه، مصداق اضرار به نفس بوده و مورد نهی شرع است، باز هم به‌دلايل متعددی، پزشك بايد به خواسته‌ی بيمار احترام گذاشته و البته ضمن پرهيز از هرگونه دخالت مستقيمی مثل اقدام فعالانه در قطع دستگاه، از درمان اجباری بيمار خودداری كند. ولی در مورد راهنمای پيشينی مراقبت، كه بيمار فعلاً توان تصميم‌گيری ندارد و تصميم بيمار در گذشته، با وظيفه‌ی پزشك در نجات جان بيمار در تعارض قرار گرفته است، با وجود يك نهی اوليه، دليلی نداريم كه براساس آن حق بيمار را به زمان عدم هشياری او تعميم دهيم. بنابراين، براساس مبانی مذهبی كشور ما، عمل كردن براساس تصميمات قبلی بيمار، فقط در محدوده‌ای می‌تواند معتبر باشد كه با وظايف لازم الاجرای پزشك در تعارض قرار نگيرد. ضمناً چنين سندی فعلاً نمی‌‌تواند در نظام حقوقی ما جايگاهی داشته باشد و به رسميت شناخته شدن چنين سندی، نياز به بررسی‌های حقوقی اساسی دارد.

According to the principle of respect for autonomy, which is one of the essential precepts of medical ethics, patients are entitled to the right of self-determination for a hypothetical future when they may lose the decision-making capacity. Thus, when still adequately competent to make decisions, a person can prepare a document and predict their therapeutic options and state their wishes for the possible time of lack of decision making capacity, or assign a surrogate who will make the best decision considering the attitudes and interests of the patient. This document, called advance directive, has advantages and disadvantages, and has been investigated from different perspectives. The present study addresses this new issue through non-systematic internet and library review of resources, and aims to investigate some aspects of this subject and examine the possibility of its naturalization from certain viewpoints, particularly from the Islamic perspective. In Islam, life is highly respected and physicians are obliged to do their best to protect human life. In cases where patients refuse the suggested treatments, even when it harms them fundamentally, the physician is obliged to respect their wishes for several reasons. Nevertheless, physicians should avoid any direct measure that may end up in the patient’s death. As regards advance directives, the patient no longer has the capacity to make decisions and has done so formerly, which may be in conflict with the physician’s responsibility to save the patient’s life under present circumstances. In such cases, despite a preliminary injunction, there is no reason to extend the patient's right to the time of their consciousness. Therefore, based on the religious principles observed in Iran, acting on the patient's previous decisions can only be valid as long as they do not conflict with the physician’s responsibilities. Furthermore, advance directives currently do not have a place in our legal system and the recognition of such documents is contingent upon further studies, including legal and cultural reviews.