فناوري همسان‌سازي انساني با نگاه به مباني انسان‌شناختي ملاصدرا

Human cloning technology by looking at the Sadraian anthropology

همسان­سازی به­ويژه همسان­سازی انسانی از جديدترين و پيشرفته­ترين فناوری­های بشر امروز در زمينه­ی علوم پزشكی و ژنتيك است كه به «بحث قرن» معروف شده است. موفقيت دانشمندان در به‌كارگيری اين تكنولوژی بر روی حيوانات متعدد، نگرانی­های زيادی برای انديشمندان برجسته­ی حوزه­ها­ی علوم مختلف به‌دنبال داشته است. صدمات فيزيكی ناشی از دستكاری تخمدان زنان، هسته و جنين، و نيز امكان آسيب­های روحی و روانی، بيماری­های ناعلاج و پيری زودرس و سلب اختيار و اراده­ی انسان، نقض كرامت انسانی و تعارض با اديان و جهان‌بينی از جمله نگرانی‌هايی است كه پژوهش در اين باب را ضرورت می‌بخشد. نگريستن به اين پيامدها از منظر فلسفی كه پژوهنده را از سطح به عمق و از شاخ و برگ­ها به ريشه رهنمون می­سازد، می­تواند به اين نگرانی­ها سمت و سوی ديگری ببخشد يا اين‌كه به محل نزاع ميان دانشمندان علوم طبيعی و علوم انسانی در مورد اين فناوری پرتو افكند؛ به­ويژه آن‌كه آبشخور چنين كاوشی برخاسته از سنت سترگ فلسفی اسلامی - ايرانی باشد. در جستار حاضر، با استفاده از روش تحليلی - كتابخانه­ای آموزه‌های انسان­شناختی فلسفه­ی صدرايی از حيث وجودشناسی و معرفت­شناختی مورد بررسی قرار گرفته است. سپس نسبت ميان پيامد­های به‌كارگيری فناوری مذكور با اين آموزه­ها مورد تحليل و سنجش قرار گرفته است. به­نظر می­رسد مبانی انسان­شناختی مفروض يا مخفی داشته شده در پس اين نوع از فناوری، اعم از درمانی و توليدمثلی با مبانی برخاسته از انسان­شناسی صدرايی نامتعارض است.

Human cloning is among the newest and most advanced technologies in the field of medical sciences and genetics, and has been a popular topic of discussion throughout the 21st century. The success of scientists in the use of this technology on animals has caused great concern for outstanding thinkers of various fields. Some issues that necessitate research on this subject include: physical injuries caused by manipulation of ovaries, the cell nucleus, and the embryo; the possibility of mental and emotional damage, and premature aging; potential threats to human will and discretion; a violation of human dignity; and conflicts with religions and world-views. A philosophical outlook on these issues can guide the researcher from the surface to the root of the problem and redirect such concerns, and at the same time shed light on the existing disputes between scholars of natural sciences and humanities regarding the cloning technology. This will be especially true if such an outlook is based on a tradition as rich as the Iranian Islamic philosophy. The present article uses analytical library research to investigate the anthropological teachings of Sadraian philosophy from the ontological and epistemological point of view. The article then proceeds to examine the outcomes and consequences of the cloning technology according to this doctrine. It seems that the anthropological principles embedded in or hidden behind therapeutic or reproductive cloning technology are not in conflict with Sadraian anthropology.