بازخواني انسجام متن قرآن در پرتو نظريه نظم متقارن (با تاكيد بر ديدگاه ميشل كويپرس)

Reappraisal of the Cohesion of the Qur’ān Context in Light of Symmetrical Order Theory

مقاله حاضر پس از ارايه گزارشي مختصر در باب رويكردهاي سنتي و معاصر به مساله نظم قرآن، با درپيش گرفتن روش توصيفي ـ تحليلي، به بررسي رويكرد «ميشل كويپرس»، قرآن‌پژوه بلژيكي معاصر خواهد پرداخت. وي با تكيه بر نظريه نظم متقارن كه خود ريشه در بلاغت سامي دارد، به تحليل بلاغي متن قرآن مي‌پردازد. انديشه نظم متقارن نشان خواهد داد كه متن قرآن منسجم است و هر آيه درست همانجايي از متن كه بايد، قرار گرفته است. بنا به اين نظريه، تكرارهاي متن نه تنها عامل انسجام‌بخش آن هستند، بلكه كاركرد تفسيري نيز دارند. در اين مقاله، نخست با معرفي مفاهيم نظري بلاغت سامي نشان خواهيم داد كه بلاغت در اين نظريه، «فنّ تاليف كلام» است و نه صرفاً «فنّ تزيين كلام». پس از آن با ارايه نظم كامل سوره قارعه و با تمركز بر تحليل بلاغيِ كويپرس از مقطعي از سوره مايده، ميزان كارآمدي اين روش در اثبات انسجام متن قرآن و نيز كاركرد آن در تفسير متن تبيين مي‌شود. خواهيم ديد كه اين روش هرگز يك هدف زيبايي‌شناختي صِرف ندارد و آن‌چنان كه در ابتداي امر به نظر مي‌رسد، انتزاعي نيست، بلكه با زبان‌شناسي متن قرابت بسيار دارد و شاخص‌هاي تاليفي آن با ابزارهاي انسجام در زبان‌شناسي نظام‌مند ـ نقش‌گرا به شكل معناداري همگرايي دارد.

After presenting a brief report about the traditional and contemporary approaches to the issue of the order of the Qur’?n, the present article, using the descriptive-analytical method, will examine the approach of Michel Cuypers, the contemporary Belgian Qur’?n researcher. Relying on the symmetrical order theory, which is itself rooted in Semitic rhetoric, he carries out a rhetorical analysis of the text of the Qur’?n. The idea of symmetrical order would indicate that the text of the Qur’?n is cohesive and that every verse is located where it should be. According to this theory, the repetitions of the text are not only its cohering factor, but they have an interpretive function, as well. In this article, first we will show by introducing the theoretical concepts of Semitic rhetoric that in, this theory, rhetoric is “the art of unifying speech” and not merely “the art of adorning speech”. Then, after touching upon the full order of S?rat al-Q?ri‘a and by focusing on Cuypers’ rhetorical analysis on a section of S?rat al-M?’ida, the degree of the efficiency of this method in proving the cohesion of the text of the Qur’?n as well as its function in the interpretation of text will be elucidated. We would notice that this method never has a mere aesthetic purpose, and as it initially seems, it is not abstract; rather, it is very close to the linguistics of the text and its unifying indexes are meaningfully conforming to the tools of cohesion in systematic-functionalist linguistics.