تحليلي تطبيقي از شفاعتدر نگاه فخررازي و قاضي عبدالجبار

A Comparative Analysis of Intercession from the Perspective of Fakhr razi and Abdul-Jabbar

شفاعت يكي از باورهاي اديان، به ويژه دين اسلام است كه افزون بر دلالت آياتي از قرآن كريم، روايات معصومان عليهم السلام در مورد آن به حد تواتر رسيده است. متكلمان مسلمان اتفاق نظر دارند كه شفاعت از باورهاي پذيرفته شده در ميان عقايد اسلامي است، گرچه در تفسير آن اختلاف نظر دارند. گروهي همچون معتزليان به دليل پيش داوري در مسيله عمل به وعيد، ناچار شدند شفاعت را مختص افراد مطيع و نيكوكار بدانند. در نتيجه، شفاعت پيامبر سبب افزايش درجه نيكوكاران است نه نجات گنه كاران، اما اشاعره معتقدند شفاعت، مخصوص مرتكبان گناه كبيره اي است كه به دليلي نتوانسته اند قبل از مرگ توبه كنند. اين مقاله سعي دارد ديدگاه دو تن از دانشمندان مهم مسلمان، فخررازي و قاضي عبدالجبار كه يكي نماينده مكتب اشعري و ديگري نماينده مكتب معتزلي است، به شيوه توصيفي ـ تحليلي مورد بررسي قرار دهد. نتايج به دست آمده حاكي از اين است كه شفاعت اولياي الهي مشروط به مشيت الهي و تحت ضوابط خاصي است و علاوه بر زيادت در منفعت، باعث رفع عقاب نيز مي گردد.

Intercession is one of the beliefs of all religions, especially Islam, which is implied in the verses of the Holy Quran .Besides, there are frequently narrated hadiths by the infallible imams about it. Muslim theologians agree that intercession is among the accepted Islamic beliefs, although they disagree on its interpretation. Some groups like Mutazilis, due to their prejudgments about the issue of threat of punishment, had to regard intercession as specific for obedient and righteous people. As a result, because of the intercession of the Prophet, the righteous people are risen to a higher rank, not the sinners. The Ashʹarites, however, believe that intercession is used for the perpetrators of major sins, who have somehow failed to repent before death. Using a descriptive - analytical approach, this paper attempts to investigate the views of two important Muslim scholars, Fakhr razi and Ghazi Abdul Jabbar, one representative of Ashʹari school and the other representative of Muʹtazili school. The results suggest that the intercession of the saints of God depends on the will of God and fulfillment of certain conditions. In addition to improving one’s position, it can decrease chastisement.