تاثير شاهنامه طهماسبي در سنت شاهنامه‌نگاري عثماني

The Influence of the Tahmasebi Shahnameh on the Ottoman Shahnameh Writing Tradition

شاهنامه طهماسبي بين سال‌هاي 930 تا 944 ق/1535 م در كارگاه‌هاي هنري سلطنتي صفويان در تبريز استنساخ شد و يكي از ‌ هداياي باارزش فرهنگي است كه از طرف دربارهاي ايران به دربار عثماني ارسال‌ شده است. اين اثر به سال 974 ق/1566 م به مناسبت جلوس سلطان سليم دوم از طرف شاه‌طهماسب صفوي به دربار عثماني اهدا گرديد و بيش از سه قرن در دسترس هنرمندان عثماني بود. هدف تحقيق حاضر اين است كه معيارهاي مشخصي براي تطبيق نگاره‌ها ازنظر ايراني يا عثماني بودن آن‌ها در اختيار محققان قرار دهد. بررسي سنت شاهنامه‌نگاري در فرهنگ عثماني نشان مي‌دهد كه نقاشان عثماني در طول اين ايام از صور خيال‌انگيز اين شاهكار مكتب تبريز بهره گرفته‌اند. در مقاله حاضر به‌شيوه تاريخي- تطبيقي، نگاره‌هاي شاهنامه طهماسبي با نگاره‌هاي چهار شاهنامه عثماني مورد تطبيق كمي و كيفي قرار گرفته‌اند. نتايج نشان مي‌دهد كه بيشترين تاثيرات در حوزه عناصر تجسمي و موضوعات نگاره‌ها برجاي ‌مانده است، هرچند كه هنرمندان عثماني در تغيير فضاي رويدادها، به‌ويژه در تغيير عناصر معماري موجود در نگاره‌ها، تلاش زيادي كرده‌اند و اين بارزترين اختلاف نگاره‌هاي ايراني و عثماني است.

Shah Tahmasebi Shahnameh was transcribed between 930 to 944 AH/1535 AD in the Safavid Royal workshops in Tabriz and itʹs one of the most valuable cultural gifts that has been sent to the Ottoman Palace from Iranian Palaces. This Masterpiece was presented to the Ottoman Palace in 974 AH/1566 AD to commemorate the coronation of Sultan Selim II by Safavid Shah Tahmaseb, and it was available to the Ottoman artists for more than three centuries. The aim of this study is to provide the researchers with certain criteria for comparing images in terms of their being Iranian or Ottoman. Reviewing of Shahnameh writing tradition in Ottoman culture suggests that Ottoman painters have used the Imaginative forms of this masterpiece of the Tabriz School during this period of time. In this paper, using historical-comparative method, images of the Tahmasebi Shahnameh have been qualitatively and quantitatively compared with the images of four Ottoman Shahnamehs. The results show that the visual elements and the subjects of images were influenced most, though Ottoman artists have tried to change the atmosphere of events, particularly the architectural elements of the images, which is the most pronounced difference of the Iranian and Ottoman paintings.