ضرورت علّي و معلولي از ديدگاه استاد فياضي

The Cause - Effect Necessity in Ayatullah Fayyaziʹʹs View

ضرورت علّي و معلولي از فروع مهم اصل عليت است و معناي آن به طوركلي عبارت است از ضروري شدنِ وجود معلول هنگام وجود علت تامه اش (ضرورت بالقياس) و از ناحيه آن (ضرورت بالغير). اين ضرورت كه با عنوان جبر فلسفي نيز از آن ياد مي شود كاملاً مورد تاييد و تثبيت فلاسفه است و برخي متكلمان به ويژه اشاعره كاملاً آن را منكرند. اصوليين نيز چنين ضرورتي را تنها در علل غيرمختار مي پذيرند؛ اما استاد فياضي ضرورت سابقِ بالغير به تفسير مشهور را در همه علل، چه مختار و چه غيرمختار مردود مي داند، ولي معتقد است كه اين نوع ضرورت با تفسيري ديگر در هر دو مورد صادق است. ضرورت بالقياس نيز از ديدگاه ايشان تنها در علل غيرمختار پذيرفتني است. ديدگاه استاد فياضي در نفي ضرورت در برخي صورِ آن، گرچه هم نوا با آراي اهل كلام و اصوليون است، تفاوت هايي اساسي و مهم با آنها دارد كه در اين تحقيق به تفصيل به اين تمايزها پرداخته ايم.

The cause and effect necessity is one of the important branches of the causality principle. Generally speaking, it means the necessary existence of the effect when its ultimate cause exists (necessity by comparison), and because of it (necessity by the other). This necessity, also called philosophical determinism, is quite endorsed and established by philosophers. Some theologians, especially the Ashʹarite, however, completely reject it. Us?l?y?n (scholars of the principles of jurisprudence) accept this necessity just in non-free causes. Ayatullah Fayyazi rejects the anterior necessity by the other (according to its famous interpretation) in all causes, whether free or non-free; however, he maintains that this type of necessity is true in both cases with another interpretation. Necessity by comparison, in his view, is just acceptable in non-free causes. Ayatullah Fayyziʹs view in negating some forms of necessity, though consistent with the views of theologians and scholars of the principles of jurisprudence, is basically different from them. Here, we have dealt with these distinctions in detail.