نگاهي به جبر و اختيار در مكتب اسلام و دلالت هاي تربيتي آن

يكي از مسائلي كه از ديرباز آدميان را به تامل فراخوانده، مسئله جبر و اختيار است. پرسش اساسي در اين بحث آن است كه آيا انسان، دست كم در برخي اعمال خود، مختار است يا آنكه مجبور است و هيچ اختياري ندارد؟ همچنين دلالت هاي تربيتي آن كدام است؟ به گواهي تاريخ، آزادي يكي از خواسته هاي هميشگي بشر بوده است. مردم در سراسر جهان فرياد آزادي سر داده اند و اقبال آنها به سوي جوامع داراي آزادي بيشتر است. ما طالب آزادي هستيم؛ زيرا امكان برآورده كردن هرچه بيشتر تمايلات و خواست هاي ما را مهيا مي كند. يك انسان آزاد مي تواند هر گونه كه دوست دارد، زندگي كند، به هر كجا كه مي خواهد برود، به هر نحوي كه دلش خواست، فكر كند و انتخاب نمايد. مسئله جبر و اختيار يكي از مواردي است كه در فلسفه، كلام، اخلاق و... بدان پرداخته شده، اما نه با نگاه تربيتي. در اين پژوهش، تلاش شده تا جبر و اختيار از ديدگاه اسلام و قرآن بررسي شود و آنگاه دلالت هاي تربيتي متناسب با آن ارائه گردد. در پايان نيز پس از تجزيه و تحليل كيفي اطلاعات، بدين نتيجه مي رسيم كه يكي از دلالت هاي مهم مستخرج از اين موضوع، اصل مسئوليت پذيري انسان است كه بر ساير امور تربيتي تاثيرگذار مي باشد.