جايگاه فلسفه در روش تفسيري علّامه طباطبايي با تاكيد بر بحث فاعليت الهي*

The Status of Philosophy in Allama Tabatabaieʹʹs Exegetical Method; with an Emphasis on the Question of Divine Agency

اين مقاله به دنبال پاسخ گويي به اين پرسش است كه فلسفه علّامه طباطبايي چه تاثيري بر تفسير ايشان گذاشته و به عبارت ديگر فلسفه چه جايگاهي در شيوه تفسيري ايشان دارد؟ در اين مقاله كوشيده ايم تا به صورت عيني و تطبيقي به اين پرسش بپردازيم. در اين جهت به عنوان نمونه، موضوع فاعليت الهي را ـ كه از سويي از مباحث مهم فلسفي در طول تاريخ فلسفه بوده و از سويي از موضوعات مهم و متكرر قرآني است ـ در تفسير و فلسفه علّامه بررسي و مقايسه كرده ايم. براساس نتايج اين پژوهش، دانش گسترده فلسفي علّامه و استفاده آگاهانه و روشمند از آن در تفسير، نه تنها به تحميل معاني فلسفي بر قرآن و عبور از ظواهر الفاظ آن نينجاميده، بلكه در كنار ياري رساندن مفسر براي داشتن فهمي گسترده تر و رسيدن به لايه هاي معنايي عميق تر، زمينه را براي التزام هرچه بيشتر به ظاهر قرآن فراهم آورده است.

The present article seeks to answer the question, what was the effect of Allama Tabatabaieʹs philosophy on his exegesis? In other words, what is the status of philosophy in Allamaʹs exegetical method? Here, we will attempt to deal with this question in an objective and comparative way. To do so, we study and compare the discussion on ʹdivine agencyʹ – both as an important philosophical issue and an important and frequently posed Quranic issue – in Allamaʹs exegesis and his philosophy. Based on the findings of this study, Allamaʹs broad philosophical knowledge and his systematic use of that knowledge in his exegesis of the Quran has not led to imposition of philosophical meanings on the Quran and neglecting the obvious meanings of its words; rather, it has prepared the ground for a stronger commitment to the appearance of the Quran, while assisting the commentator for a broader and deeper understanding of its meanings.