بازتاب آيين فراموش‌شده "درخم‌انداختن (افتادن)" در قصه‌ها و صورخيال ادب فارسي

The Reflection of the Forgotten Ceremony of "Falling into a jar" in Persian Tales and Images

بن‌مايه كلان "در كوزه (خم) انداختن (افتادن)" و شكل دگرديسي‌يافته آن، كه در آيين‌هاي كهن ايراني ريشه دارد، يكي از تصاوير رايج در اشعار و قصه‌ها و حتي ضرب‌المثل‌هاي ادب فارسي است، اما به‌علت فراموش‌شدن آيين‌هاي مربوط به آن، منشا اين تصاوير ناشناخته مانده است. در مقاله حاضر بخشي از قصه‌ها و ضرب‌المثل‌ها و صورخيال ادب فارسي را، كه حامل اين آيين هستند، تحت بررسي قرار داده‌ايم. حاصل كار نشان مي‌دهد كه ادبيات به‌طور غيرمستقيم، نگهدارنده و حافظ شعاير و آداب و رسوم بي‌شماري نظير اين آيين است. همچنين گاهي ميان آيين و تصوير ادبي همبستگي كامل وجود دارد و گاهي شعاير و آيين‌ها ازنظر صورت يا محتوا، متاثر از نفسانيات شاعر و عوامل خارجي تغيير يافته و دگرگون شده‌اند.

The "falling into a jar" motif along with its other changed forms is rooted in the rituals of death and rebirth festivals in the ancient Iran. Although this ceremony has vanished, its images exist in Persian poetry and folktales. In this paper the researchers have explored a number of stories, proverbs and figures of speech that contain this ceremony. The result of this research shows that literature preserves these customs and festivals. In addition, there is a strong connection between this ceremony and literary images, and sometimes the structure or themes have been changed by the poet’s feelings or social conditions.