نقد رمان «عصفور من الشرق» از نگاه جامعه‌شناسي مكتب فرانكفورت

A criticism on the novel“Asfouro men-al shargh” From the Frankfurt school of sociology perspective

موضوع اجتماعي «انتقاد» در جامعه‌شناسي ادبيات با ظهور مكتب فرانكفورت، شكلي منسجم‌تر و علمي‌تر يافته است. رمان «عصفور من الشرق» كه مبتني بر واقع‌گرايي انتقادي است، با انعكاس هدفمند شرايط جامعه و با انگيزه هشدار نسبت به تغييرات جهان و همچنين ورود «سرمايه‌داري» نگاشته شده است. هدف از پژوهش فوق تبيين رويكرد نويسنده متعهد، «توفيق الحكيم»، در برابر تحولات جامعه است؛ از اينرو چگونگي تبيين دغدغه‌هاي نويسنده نسبت به تغييرات پيشروي جامعه وهمينطور نحوه پردازش اين دغدغه‌ها با به‌كارگيري شگردهاي داستان‌نويسي، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. در اين جستار از روش‌هاي توصيفي و تحليلي مبتني بر ماده‌گرايي تاريخي و روان‌شناسي بهره برد‌ه‌ايم. دستاورد اين پژوهش بيانگر آن است كه «توفيق‌الحكيم» با به‌كارگيري عناصر رمان‌نويسي، توانسته است بحران‌هاي ناشي از سرمايه‌داري را پيش‌بيني نموده و راه برون‌رفت از آن را بازگشت به هويت اصيل شرقي معرفي نمايد.

The social issue “criticism” was developed ina manner more consistent and more scientific with the emergence of the Frankfurt School, in the sociologyof literature. The novel Asfouro men-Al-shargh, which is based oncriticalrealism, has been written toreflectcommunityconditionsand to warn about global change and the penetration of capitalism. The present study aims to explain the approach of Tawfiq-al-Hakim, the committed author to ward the developments of the society. Therefore, it will be significantly important to explain the author’s concerns about the changes in the society’s advances, as well as the way he processed these concerns with the use of novel-writing techniques. This paper has used the descriptive and analytical methods based onhistoricalmaterialismand psychology. Overall, this study showed that Tawfiq-al-Hakim, who has been writing novels using elements of novel writing could predict the crises originating from capitalism and that he introduced the return to the original eastern identity as the only way to resolve these crises