تحليل وجوه نمادين در داستان يوسف و زليخاي جامي با تاكيد بر ترنج

Analyzing the symbolic aspects in Joseph and zoleikha story by Jami focusing on Bergamot (Toranj)

داستان يوسف و زليخا در قرآن و پيشتر از آن، در تورات ريشه دارد و مملو از اسرار و نكته‌هاست. ترنج، يكي از كلمات كليدي و پر رمز و راز اين داستان است كه تاكنون دقت و توجه لازم بدان مبذول نشده است. اين مقاله در پي آن است كه پس از اثبات حضور ترنج در اين داستان، با عنايت به تفاسير قرآن و تورات، به دنبال منشا راه‌يابي و نقش ترنج در شكل‌گيري آن باشد. تحقيقات انجام‌شده نشان مي‌دهد كه در باور يهود، ترنج نمادي از قلب انسان است و از آن رو كه در فرهنگ اسلامي نيز قلب سليم جايگاه عشق الهي است، مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه حضور ترنج در داستان يوسف و زليخا، نمادي از عشق است. از اين رو بعيد نمي‌نمايد آنچه عشق زليخا را در ديده متشرعان، زميني و ناپاك جلوه مي‌دهد، در نگاه متفاوت و عرفاني جامي، به عشقي آسماني، ماورايي و پاك مبدل شود.

Joseph and zoleikha story is rooted in Quran and, before that, in Torah; it is full of secrets and points. Bergamot (Toranj) is one of the key words and full of secrets of this story that has not been studied in due manner. Proving the presence of Toranj in this story, and focusing on Quranic and Torah interpretations, this article seeks the roots of Toranj and its role in forming this story. Previous studies show that Jewish people believe that Toranj is a symbol of human heart and as healthy heart is the location of divine love in Islamic culture, one can come to this conclusion that the presence of Toranj in Josef and Zoleikha is a symbol of love. Thus it is not impossible that what makes Zoleikha’s love an earthly and impure love would be cosidered a heavenly, ulterior and pure love in a different view of mystical of Jami.