تعيين شكل‌هاي شيميايي روي در مديريت خاك‌هاي آهكي تحت كشت سويا در استان فارس

Determination of zinc chemical forms in management of calcareous soils under soybean cultivation in Fars province

عصاره‌گيري دنباله‌اي براي تعيين شكل‌هاي شيميايي روي در خاك‌ها براي فهم صحيح و روشني از تحرك و قابليت استفاده عناصر و مديريت حاصلخيزي آن‌ها براي گياهان به كار برده مي‌شود. اين آزمايش بر روي 10 نمونه از خاك‌هاي آهكي استان فارس (روش سينگ و همكاران، 1988) با خصوصيات فيزيكي و شيميايي متفاوت به اجرا در آمد. نتايج نشان داد كه روي متصل به اكسيدهاي آهن كريستالي، اكسيدهاي آهن بي‌شكل، روي كربناتي و آلي به‌ترتيب 8، 9/2، 4/2 و 3/0 درصد از روي كل خاك را تشكيل مي‌دهند. قسمت اصلي روي در شكل تتمه به دست آمد (4/86 درصد). شكل متصل به اكسيدهاي منگنز و تبادلي ناچيز و غير‌قابل اندازه‌گيري بود. شكل‌هاي متصل به اكسيدهاي آهن بي‌شكل، تتمه و كل با درصد كربنات كلسيم معادل همبستگي منفي در سطح 5 درصد داشتند. روي متصل به اكسيدهاي آهن بي‌شكل با ظرفيت تبادل كاتيوني و درصد رس همبستگي مثبت معني‌دار نشان داد. بين غلظت و جذب روي در سويا با ظرفيت تبادل كاتيوني و رس همبستگي منفي معني‌دار به دست آمد. ارتباط روي عصاره‌گيري شده با DTPA و EDTA همبستگي مثبتي با روي متصل به تركيبات كربناتي داشت. همچنين شكل كربناتي روي با روي جذب شده در سويا همبستگي مثبت معني‌دار نشان داد. از اين‌رو، مديريت مناسب خاك با تاثير بر خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك‌هاي زراعي، بر زيست فراهمي، توزيع شكل‌هاي شيمايي، غلظت و جذب روي در سويا تاثير زيادي داشته است.

A sequential extraction technique for determination of soil zinc (Zn) chemical species was applied for better understanding of its mobility and availability to plants. This experiment was conducted using 10 calcareous soils with different chemical and physical characteristics from Fars province. The method presented by Singh et al. (1988) was used to determine the Zn chemical fractions. The results revealed that about 8, 2.9, 2.4 and 0.3% of the soil total Zn was present in the form of crystalline Fe-oxid-bound (CFeox), amorphous Fe-oxide-bound (AFeox), carbonates-bound (Car) and organically bound (OM) fractions, respectively. The majority of soil Zn was in the residual fraction (86.4%). Exchangeable (Ex) and Mn-oxide-bound (Mnox) species of soil Zn were not detectable. Zn associated with AFeox, residual and total Zn were negatively correlated with calcium carbonate equivalent. Zn in the AFeox fraction was positively correlated with cation exchange capacity (CEC) and clay content. There was a negative correlation between the concentration and uptake of Zn in soybean and soil CEC and clay content. The concentreations of DTPA and EDTA extractable Zn were positively correlated with Zn associated with soil carbonates. In addition, carbonates-bound Zn fraction showed a significant, positive correlation with the Zn uptake of soybean. Therefore, proper management with affection on physical and chemical properties of agricultural soils, had been great impact on bioavailability, distribution of chemical forms, uptake and concentration of Zinc on Soybean.