تحليل رابطه گفتمان اخلاقي متن با شيوه بيان در دو اثر غلامحسين ساعدي

An Analysis of the Relationship between Moral Discourse and Method of Expression in Two Stories of GholamHossein Saedi

خوانش متن ادبي با رويكرد نقد اخلاقي مي‏تواند بر اساس تشخيص مفاهيم و مضامين اخلاقي متن يا درك رابطه گفتمان اخلاقي متن با ساختار زيبايي‏شناسانه آن صورت پذيرد. در رويكردهاي جديد نقد بر اين نكته تاكيد مي‏شود كه متن هنري بر دلالت‏هاي ضمني استوار است و معناي آن، پنهان است. سرشت اثر ادبي اقتضا مي‏كند كه شيوه بيان بيشتر از موضوع مورد توجه قرار گيرد. پرسش پژوهش اين است كه نويسنده يك داستان ادبي، چگونه درك اخلاقي خود و مخاطب را با شيوه‏هاي روايت‏پردازي عمق مي‏بخشد. مورد مطالعه، دو داستان از آثار غلامحسين ساعدي است و از نقد و تحليل پژوهش‎‏هاي انجام يافته درباره اين نويسنده چند نتيجه حاصل مي‏شود: 1- اصلي‏ترين حوزه‏هاي معنايي كه ساعدي به آنها توجه داشته، مضامين سياسي، مسايل اجتماعي و روحي و رواني است. در اين حوزه‏هاي معنايي، درون مايه اصلي آثار او پيوند مسايل اجتماعي با آسيب‏هاي فردي و ريشه داشتن فساد اخلاقي در اجتماع است كه رگه‏هايي از اخلاق ماركسيستي را بازمي‏نمايد. 2- ساعدي در تلفيق شيوه‏هاي مدرن داستان‏نويسي با آرمان‏هاي سياسي و اجتماعي، گفتمان اخلاقي خود را در بيان زيبايي‏شناسانه و شگردهاي روايي توليد كرده است. 3- واقع‏گرايي، ويژگي روساخت داستان‏هاي ساعدي است و تلفيق آن با نمادگرايي در ساختار دروني روايت، جنبه اخلاقي يا غير اخلاقي رويدادها را تقويت مي‏كند. 4- شخصيت در بيشتر داستان‏ها بر طرح غالب است و تاثير اجتماع بيمار بر فساد اخلاقي فرد در ترسيم كنش و واكنش شخصيت‏ها و تجسم ذهن و روان پيچيده آنها نشان داده مي‏شود. 5- فضاسازي و تجسم نمايشي بر شگردهاي بلاغي و زباني غالب است و تاثير منفي يك كنش غير اخلاقي از طريق فضاسازي به مخاطب القا مي‏شود.

A moral critical approach to reading a literary text can be achieved by recognizing the moral concepts and themes in the text, or by grasping the relationship between the moral discourse of the text and its aesthetic structure. New approaches in criticism emphasize that the artistic text is based on connotations, and the meaning of the text is hidden. For this, the method of expression in literary text is of more interest than the subject. This research seeks the answer to the question that how the writer of a literary story deepens his/her own and his/her audience’s moral understanding through narrative methods. The subject of the study is Gholam-Hossein Saedi’s works. By analyzing and reviewing the researches about this writer, several conclusions can be drawn: 1. the main semantic domains to which Saedi paid attention are political, social, and psychological. In these semantic domains, the basic theme of his works is the connection of social issues with damages to individuals as well as the immorality caused by society showing traces of Marxist morality; 2. In integrating new story writing methods with political and social ideals, Saedi formed his moral discourse by aesthetic expression and narrative devices; 3. Realism is the feature of Saediʹs stories’ surface structure, and integrating this feature with symbolism in the inner structure of narrative enriches the moral or immoral aspects of events; 4. In most stories, character dominates the plot, and the effect of a sick society on the immorality of a person can be depicted by tracing the characters’ actions and reactions, and visualizing their complicated minds and souls; 5. Dramatic visualization dominates rhetorical and verbal ploys, and the negative influences of an immoral action are suggested by creating an atmosphere. At the end of this article, examples of Saedi’s moral discourse and his method of expression have been presented.