بررسي اثر كادميوم و نيكل بر الگوي توليد آلكالوييدها در گياه پروانش (Catharanthus roseus (L.) G. Don)

Study of the effects of cadmium and nickel on the pattern of alkaloid production in Catharanthusroseus (L.) G. Don

گياه گرمسيري Catharanthus roseus حاوي آلكالوييدهاي با ارزش دارويي مانند وين‌بلاستين و آجماليسين است. از آنجا كه مقدار و الگوي توليد آلكالوييد تحت تاثير عوامل محيطي مختلفي قرار ميگيرد، در اين مطالعه تاثير دو عنصر كادميوم و نيكل بر پارامترهاي توليد آلكالوييد بررسي شد. گياهان در شرايط گلخانه و با استفاده از بستر خنثي پرليت و محلول غذايي كاشته شدند و در يك طرح بلوك كامل تصادفي با غلظت‌هاي مختلف كادميوم و نيكل تيمار شدند. غلظت عناصر كادميوم و نيكل، كلروفيل و آلكالوييد كل برگ‌ها اندازه‌گيري شد و الگوي باندهاي آلكالوييدها با روش كروماتوگرافي لايه نازك با استفاده از نور ماورا بنفش و معرف‌هاي اختصاصي آلكالوييدها (سريك آمونيوم سولفات و معرف دراژندورف) تعيين شد. نتايج نشان داد كه علايم بارز سميت كادميوم در گياه در غلظت 10 و بيشتر از آن و نيكل در غلظت 50 ميكرومولار و بالاتر با كاهش محتواي كلروفيل و كلروز بين رگبرگي بروز مي‌كند. با افزايش غلظت، محتواي هر دو عنصر و آلكالوييد قابل استخراج افزايش يافت اما در شرايط غلظت بالاي كادميوم غلظت آلكالوييد كاهش يافت. الگوي كروماتوگرافي آلكالوييدها نيز نشان دهنده بروز تفاوت‌هايي بود. تيمار با كادميوم و نيكل باعث پيدايش و يا تشديد باندهاي آلكالوييدهاي با RF متوسط مانند وينكوليدين و آلكالوييدهاي با RF كم مانند سرپنتين شد. بر اين اساس كادميوم و نيكل با افزايش توليد آلكالوييدهاي فراوانتر، افزايش تجمع برخي از آلكالوييدهايي كه در شرايط عادي به ميزان كم در گياه توليد مي‌شوند و همچنين افزايش نسبت محتواي آلكالوييد سلول‌ها به بيوماس، بر افزايش محتواي آلكالوييدي برگ‌ها اثر دارند.