جستاري در كشف پيوندهاي ادب فارسي و عربي

An Inquiry in the Exploration of Persian and Arabic Literature Connection (The Case of Irony in Masnavi Ma’navi and Arabic Literature)

مولانا در تصاوير هنري خود از آرايه‌هاي بياني و فنون بلاغي در مثنوي معنوي بهره بسيار برده است؛ از جمله كنايه به عنوان ابزاري كارآمد در علم بيان، مورد توجّه او قرار گرفته، بسياري از سخنان خود را در قالب اين شيوه بياني مطرح ساخته است. در اين پژوهش كنايه و كاركردهاي تصويري آن، در مثنوي معنوي به شيوه توصيفي - تحليلي مورد بررسي قرار گرفته و سعي شده است رابطه كنايات مثنوي با كنايه هاي عربي مشخّص و ميزان شباهت و اشتراك اين مقوله در مثنوي و ادب عربي مورد بررسي قرار گيرد. نتيجه اين پژوهش مشخّص مي‌سازد كه كنايه هاي موجود در مثنوي، شباهت بسياري با كنايه هاي عربي دارد و از آنجا كه كنايه هاي هر فرهنگ، اختصاص به همان فرهنگ دارد، اين همساني از نشانه هاي پيوند عميق تاريخي، فرهنگي و تاثير و تاثّر دو زبان و فرهنگ عربي و فارسي در يكديگر است. از ديگر سو قراين و شواهد نشان مي دهند كه دست كم هشت مورد از كنايه هايي كه در اين مقاله به آنها اشاره شده ايراني هستند و به همين سبب، برخلاف ديدگاه عمومي، با اطمينان تمام نمي توان ادّعا كرد كه بقيه آنها عربي هستند.

Molana has used expressive and rhetorical figures of speech in his artistic pictures of Masnavi Ma’navi. Irony as a very useful means has attracted the attention of Molana as such that he has declared most of his speech in the form of this method. In this research, irony and its pictorial function have been investigated with the analytic-descriptive method. We made an attempt to investigate the relationship between Masnavi’s ironies and defined Arabic ironies as well as to find the similarities of this issue in mAsnavi and Arabic Literature. The result of the study shows that ironies in Masnavi have similarities with Arabic irony; and as each culture has its own specific irony so this commonality shows the deep historical and cultural connection of these two Literatures: Arabic and Persian. Other evidences depict that at least eight of the ironies mentioned in this article are Iranian. In contrast to general insights, we can’t claim that the rest of ironies are Arabic.