جايگاه موازنه در بديع و بررسي آن در ديوان انوري

The place of Balance in rhetorics and the investigation of its status in Anvari’s divan

اين مقاله به بررسي موازنه و انواع آن در ديوان انوري مي پردازد. موازنه يكي از صنايع لفظي در علم بديع است كه باعث ايجاد موسيقي بيشتر در شعر و در نتيجه جذابيت و گيرايي آن مي شود. موازنه از تقابل سجع هاي متوازن و گاه متوازي شكل مي گيرد. در اين پژوهش ما انواع ديگري از موازنه را در ديوان انوري مشاهده مي كنيم كه در كمتر كتاب بديعي به آن پرداخته شده است؛ و آن وجود موازنه در دو بيت متوالي است، به اين صورت كه مصرع اوّل بيت نخست با مصرع اوّل بيت دوم و مصرع دوم بيت اوّل نيز با مصرع دوم بيت دوم موازنه دارند. نوع سوم آن نيز به اين صورت است كه فقط دو مصرع اوّل در دو بيت متوالي با يكديگر موازن باشند يا دو مصرع دوم. ما در اين پژوهش با آوردن شواهدي براي هر كدام از اين انواع به تبيين آنها پرداخته ايم. نتايج به دست آمده حاكي از اين است كه اين صنعت ادبي و انواع آن در ديوان انوري از پر بسامدترين آرايه هاست، و از آنجا كه انوري شاعري مدح گوي است از اين شگرد براي تاثير بيشتر در مخاطب خود سود جسته است.

This article deals with balance and its variety in Anvari’s divan. Balance is one of the verbal devices in rhetorics that creates more music in a poem and results in its charm and charisma. Balance forms from the contrast between the balanced and sometimes parallel rhymes. In this study, we observe other kinds of balance in the Anvari’s divan, which have been dealt with in few rhetorical books; and by that we mean the balance in two consecutive distiches, in the way that the first verse of the first distich is in balance with the first verse of the second distich , and the second verse of the first distich is in balance with the second verse of the second distich. The third type is also the case that only the first two verses or the second two verses in the two consecutive distiches are in balance with each other. In this study, we tried to explain them by providing evidence for each of these types.The results suggest that this literary device and its variants in Anvari’s divan are among the most frequent literary arrays which were used. And since Anvari is a panegyrist poet, he took the advantage of using this literary device to have more impact on his audience.