بررسي تطبيقي معاد در عرفان،‌ فلسفه و كلام

A Comparative Study of Resurrection in Mysticism, Philosophy and Theology

به‌تبع جايگاه برجسته آموزه معاد در متون ديني، متفكران مسلمان نيز با هدفي هستي‌شناسانه و يا به منظور اثبات يا دفاع از تعاليم ديني به بررسي و تحليل معاد پرداخته‌اند. در اين ميان گروهي از متكلمان و فيلسوفان مبتني بر برخي مباني، به انحصار معاد در جسماني يا روحاني معتقد شده‌اند؛ اما عارفان همگام با بسياري از متفكران مسلمان اين انحصار را كامل ندانستند و معاد را در كيفيت جسماني و روحاني آن پذيرفتند. عارفان در تبيين و تقرير اين ديدگاه عمدتاً از متفكران ديگر فاصله‌ مي‌گيرند و مبتني بر مباني‌اي همچون نظام مظهريت، حقيقت انسان، مرگ و معاد با اعتقاد به تفاوت نشيات مختلف قيامت، براي انسان در هنگام حشر لزوماً بدن طبيعي عنصري قايل هستند و در مواطن استقراريه بهشت و جهنم، جهنميان را داراي بدن طبيعي عنصري و بهشتيان را داراي بدني طبيعي و لطيف مي‌دانند.

Due to the high position of the doctrine of resurrection in religious texts, Muslim thinkers have investigated and analyzed the question of resurrection from an ontological view or for the purpose of proving or defending the religious doctrines. Resting on creation principles, some theologians and philosophers believe that resurrection is either corporeal or spiritual. But, like most Muslim thinkers, mystics consider this restriction as in complete, and believe in its corporeal and spiritual property. In presenting and expounding this view, mystics keep aloof from other thinkers. They adhere to such principles like the order of manifestation, the reality of man, death and resurrection. In stressing the differences between the variant emanations of Judgment day, they hold that man will not necessarily be resurrected in a natural and elemental body, and that in the dwelling place of Paradise and Hell, the dwellers of Hell have a natural and elemental bodies and the dwellers of Paradise have natural and gentle bodies.