مقاومت به بيماري تغيير رنگ دانه در ارقام برنج محلي و اصلاح‌شده ايراني و چند رقم خارجي در شرايط مزرعه

چكيده تغيير رنگ دانه ي برنج بيماري پيچيده‌اي است كه توسط طيف وسيعي از ميكروارگانيسم‌ها بر روي پوسته، دانه يا هر دو ايجاد مي‌شود و توسعه ي آن با توجه به رقم، فصل و منطقه متفاوت است. به منظور دستيابي به منابع مقاومت به بيماري تغيير رنگ دانه، تعداد 66 رقم برنج از ارقام مختلف محلي و اصلاح‌شده ايراني و خارجي در مزرعه ي تحقيقاتي موسسه ي تحقيقات برنج واقع در رشت كشت گرديدند. پس از ظهور خوشه براي توسعه بيماري تغيير رنگ دانه‌، ارقام مورد آزمايش تا زمان ارزيابي به كمك يك سيستم افشانه آب در بالاي بوته‌ها، مرطوب نگه داشته شدند. نمونه برداري براي ارزيابي ارقام هفت تا 10 روز قبل از برداشت، با برداشت 15 خوشه اصلي در هر رقم انجام شد. تجزيه داده هاي ثبت شده نشان داد كه بين ارقام تنوع زيادي براساس صفات شاخص بيماري، درصد پوكي دانه و درصد كاهش وزن صد دانه وجود دارد. براساس نتايج صفت شاخص بيماري، ارقام محلي حسن‌سرايي‌آتشگاه، علي‌كاظمي، هاشمي، صدري و بينام مقاومت معني داري به بيماري تغيير رنگ دانه در شرايط مزرعه نشان دادند. از قارچ‌هاي جداسازي شده از دانه-هاي تغيير رنگ يافته، بيماريزاييBipolaris oryzae،Fusarium fujikuroi ، Fusarium graminearum، Curvularia sp. وAlternaria sp. روي دو رقم محلي و اصلاح‌شده به نام‌هاي بينام و خزر مورد تاييد قرارگرفت. ولي علايمي از بروز بيماري در اثر قارچ‌هاي Nigrospora sp. و Ulocladium sp. ظاهر نشد. واژه‌هاي كليدي: ارقام برنج، بيماري تغيير رنگ دانه، شاخص بيماري و قارچ‌ بذرزاد.

Abstract The discoloration of rice grains is a complex disease due to infection by certain microorganisms on the glumes, kernels, or both, and its extension is different according to cultivar, season and locality. To access resistance source to rice grain discoloration disease, 66 Iranian local and improved, and foreign cultivars of rice were grown at the Rice Research Institute of Iran in Rasht county. After panicle exertion, plants were kept wet to develop grain discoloration until the evaluation time by a water sprayer system, above the tested plants in the field. Assessment of cultivars was done by sampling of 15 main panicles in each cultivar, seven to 10 days before harvest. The recorded data analysis revealed a wide variability among cultivars in terms of disease index, percentage of unfilled seeds and 100 seed weight. On the bases of disease index results, the local cultivars Hassansaraei Attashgah, Ali Kazemi, Hashemi, Sadrei and Binam showed significant resistance reaction to grain discoloration disease in the field conditions. From the fungi that were isolated from discolored grain, virulence of Bipolaris oryzae, Fusarium fujikuroi, Fusarium graminearum, Curvularia sp. and Alternaria sp. were confirmed on two local and improved cultivars namely Binam and Khazar respectively, whereas no disease symptom was appeared due to Nigrospora sp. and Ulocladium sp. Keywords: Disease index, Grain discoloration disease, Rice cultivars, Seedborne fungi.