پراكنش فضايي شته ي كوچك گردو Chromaphis juglandicola (Kaltenbach) (Homp., Aphididae) در باغ هاي گردوي استان آذربايجان شرقي

چكيده شته ي كوچك گردو،Chromaphis juglandicola (Kaltenb) ، آفت درختان گردو در بسياري از مناطق مي باشد. نوسانات جمعيت و توزيع فضايي آن در سال 1391 در باغات گردوي ممقان در استان آذربايجان شرقي با نمونه-برداري هاي هفتگي بررسي شد. نمونه برداري به مدت شش ماه از اوايل ارديبهشت تا اواخر آبان ماه انجام گرفت. كليه مراحل زيستي شته جداگانه روي 128 كلاستر برگ به دست آمده از هشت درخت گردو شمارش گرديدند. انحراف داده هاي حاصل از شمارش، از توزيع پواسن (تصادفي) و دوجمله اي منفي (تجمعي) با استفاده از آزمون كاي اسكوير پيرسون مطالعه شد. آزمون هاي نكويي برازش بدون درنظر گرفتن مراحل زيستي با جمعيت كل انجام شد. شاخص هاي تجمع و قانون توان تيلور نيز براي تشخيص الگوي پراكنش مورد استفاده قرار گرفتند. از 20 ارديبهشت ماه تا 20 مردادماه در همه ي نمونه ها تنها با دو استثنا، داده ها فقط با توزيع دوجمله اي منفي برازش يافتند. پس از آن، جمعيت نزول ناگهاني نشان داد كه در نتيجه، تا اواخر شهريور ماه با توزيع تصادفي برازش يافت. افزايش نسبي جمعيت در اواخر فصل موجب شد كه پراكنش جمعيت بارديگر به حالت تجمعي نزديك شود. نتيجه آن كه كلنيزاسيون شته گردو به طور تصادفي آغاز مي شود، تجمع پشت سر "توليدمثل درجاي" ماده ها صورت مي-گيرد و درنهايت، به دنبال فروپاشي كپه ها بارديگر پراكنش جمعيت به حالت تصادفي برمي گردد. با از سر گرفته شدن توليدمثل پاييزي، يك بار ديگر تجمع رخ مي دهد. قانون توان تيلور نيز تجمعي برخوردار از شيب 55/1 را نشان داد. واژه هاي كليدي: پراكنش فضايي، شته، گردو.

Abstract Small walnut aphid (SWA), Chromaphis juglandicola (Kaltenb), is a pest of walnut trees in many regions. Population fluctuations as well as spatial pattern of distribution of small walnut aphid (SWA) was studied during growing season of 2012 by weekly samplings in Mamaghan walnut orchards, East Azerbaijan, Iran. Sampling program was conducted for about six months from late April to November. All stages of aphid were counted separately on 128 clusters of leaves collected from eight walnut trees. Discrepancy of the sampling data from whether Poisson (random) or negative binomial (aggregation) statistical distributions was investigated by Pearsonʹs Chi square test. Disregarding stages of SWA, goodness of fit tests were carried out with total populations. Contagiousness indices as well as Taylorʹs power low were also used to distinguish the pattern of distribution. In all samplings from 10 May to 10 August, data fitted to negative binomial distribution only with two exceptions. Afterward population deeply declined and well fitted to random pattern up to 20 September. Relative increase of population in late season leads to a tendency to aggregation once again. As a conclusion, SWA colonization begins as random; aggregation occurs following on site reproduction of females and finally random situation returns following depletion of patches. A second aggregation occurs late in the season when autumnal natality regains. Taylorʹs power low also showed a clumped pattern with a slope of b=1.55. Keyword: Canopy, Small walnut aphid, Spatial distribution.