پيكره‌بندي و موضوع در نگاره‌هاي ايراني (بررسي نسخه‌نگاره‌هاي شاهنامه تهماسبي)

The Figural Composition and Subject in Iranian Miniatures:A case study of Shah Tahmasb’s Shahnama

شاهنامه تهماسبي يكي از غني ترين مجموعه هاي نقاشي ايراني است كه منبع ارزشمندي از تصاوير را پيش روي پژوهشگران قرار داده است؛ همكاري جمعي از بزرگترين هنرمندان نگارگري در تهيه اين نسخه، نشان دهنده اهميت اين اثر است. مقاله حاضر، درپي ايجاد شالوده اي بصري مبتني بر وجود ارتباط ميان موضوع و تركيب بندي در نگاره هاي اين نسخه است و با بررسي تصاوير درپي يافتن پاسخ اين پرسش است كه درصورت وجود ارتباط ميان موضوع و پيكره بندي نگاره ها، مضمون و پيكره بندي تصاوير چگونه در كل اثر بر يكديگر تاثير مي گذارند و چگونه مي توان به الگوي معيني كه بيانگر ارتباط ميان دو عامل موضوع و تركيب بندي باشد، دست يافت. روش تحقيق به كارگرفته شده، توصيفي- تطبيقي- تحليلي است، بررسي ها به صورت سيستماتيك با تمركز بر ساختار، به كمك دو روش عمومي گشتالت و تطبيقي انجام شده اند و گردآوري اطلاعات هم با روش كتابخانه اي- ميداني. ابتدا موضوع تمامي نگاره ها استخراج و سپس ساختار همه تصاوير نسخه براي دستيابي به تركيب‎بندي كلي واكاوي شده است. درنهايت، مجموعه اي از الگوهاي اوليه به دست آمد كه با استفاده از تيوري گشتالت و بررسي هاي تطبيقي ميان داده ها، به شكل گيري يك ساختار مشخص و با قاعده انجاميد. جستجوهاي بصري تصاوير نسخه، بيانگر ارتباطي موثر ميان تركيب بندي تصاوير و موضوع است به گونه اي كه موضوعات خاص به يك يا چند تركيب بندي مشخص، مربوط اند. همچنين، به نظر مي رسد كه الگوهاي بصري آشكار شده، قالب هاي ازپيش معيني براي پيكره بندي تصاوير ازسوي هنرمند بوده است؛ به عبارت ديگر، هنرمند قواعد و اصول مشخصي را براي تصويرگري نسخه رعايت مي كرده كه اين امر دلالت بر انسجام در عوامل كارگاهي دارد.

Shah Tahmasb’s Shahnama, one of the richest collections of Persian painting, has been a valuable source of images for researchers. Cooperation of the famous Persian artists participating in the preparation of this manuscript has demonstrated the importance of this piece of art. The purpose of this article is to find a visual based on the connection between the subject and the composition concerning paintings in this manuscript. In this study, there are two important questions; how is the configuration influenced by the subject in each miniature and has there been a specific pattern for designers to follow in order to start painting for each topic? An analytical - comparative method of research along with fieldwork- library data collection has been chosen. In this study, first, all images have been categorized based on their topics and then structure analysis of all images has been done to achieve the main composition for each miniature. In the next stage, a set of basic patterns is achieved using Gestalt theory and the comparative data leads to the formation of a specific structure.