تطبيق نقاشي هاي تورفان و نگاره هاي منظومه وَرقه وگلشاه دوره سلجوقي

Comparative Atudy of Turfan and Warqa – Golshah’s paintings in Seljuk Era

از نخستين منظومه هاي داستاني فارسي مصور كه در قرن چهارم و نيمه اول قرن پنجم سروده شده، تنها يك اثر به نام ورقه وگلشاه موجود است. اين منظومه، مجموعه اي است كه بايد آن را مظهر آميزه عشق و حماسه دانست. اولين منابع مانوي كه به دست محققان رسيده، مربوط به منطقه تورفان در شرق آسياي مركزي است كه معلوم شده غني ترين منبع متون هنر مانوي است. دو سبك مشخص در نقاشي هاي مانوي تورفان ديده مي شود: 1. سبك آسيايي به ويژه سبك ايراني كه در نگارگري دوره اسلامي قابل مشاهده است 2. سبك چيني كه در پارچه ها و نقاشي هاي ديواري چين وجود دارد. هدف اين مقاله، بررسي تداوم ويژگي هاي نقاشي مانوي در تورفان در نگارگري ورقه و گلشاه در دوره سلجوقي است. بدين منظور، نگاره هاي ورقه وگلشاه با نقاشي هاي تورفان موردِتطبيق قرار گرفته اند. از ميان 71 نگاره ورقه و گلشاه، چند نگاره كه كمتر مخدوش شده اند، به منظور شناخت ويژگي هاي نگارگري دوران سلجوقي درنظر گرفته شده اند. سوال اصلي تحقيق اين است كه چه عناصري از نقاشي هاي مانويان در دوره سلجوقي و در نگاره هاي ورقه و گلشاه وجود داشته است. روش تحقيق، توصيفي– تحليلي و جهت اثبات فرضيه ها، ملزم به تطبيق عناصر تصويري بوده است. پس از تطبيق نگاره هاي ورقه و گلشاه با نقاشي ها و ديوارنگاره هاي يافت شده در تورفان، چنين به دست آمد كه استمرار نقوش، بنمايه ها، عناصر و تزيينات به كاررفته شده در نقاشي ها، چهره ها، حالات پيكره ها و پوشاك ديوارنگاره هاي مانوي بر نگاره هاي پس از اسلام در دوره سلجوقي و نگارگري منظومه ورقه و گلشاه كه در اين مقاله موردِمطالعه قرار گرفته، كاملاً مشهود است.

Warqa – Golshah is the first illustrated story that ever has been written in the fourth and first half of the fifth century. This story is a collection that embodies a mixture of love and epic. First Manichaean sources that researchers reached in East Central Asian region is Turfan paintings. Turfan Manichaean paintings can be seen in two distinct styles: 1. Asian style painting in particular, an Iranian-style visible in Islamic period 2. Chinese style, in fabrics and wall paintings in China. The purpose of this study is to evaluate the characteristics of the Manichaean miniature in Turfan and Warqa – Golshah paintings in Seljuk period. Therefore, some paintings that are less damaged were studied and analyzed to determine the characteristics of the Seljuk’s era painting. The research question is that what elements of Turfan Manichaean paintings are in Warqa – Golshah paintings in the Seljuk period? Research Methodology is Descriptive analysis and to improve the hypothesis a comparative method of the visual elements of paintings was used. After comparing Warqa – Golshah paintings with murals found in Turfan, it was found that the continuation of the motifs, themes, and decorative elements in the paintings, faces, expressions and clothing of Turfan Manichaean murals in the Muslim Seljuk period, and miniature paintings of Golshah that were studied in this research, is quite evident.