بررسي تحليلي سير تفسير اجتماعي قرآن كريم در قرن اخير

Analytical Investigation into the Process of Social Interpretation of the Holy Qur’an in the Recent Century

مسيله اصلي اين پژوهش، بررسي فرايند شكل‌گيري تفسير اجتماعي، به عنوان يكي از تحولات فرهنگي - اجتماعي قرن اخير در جهان اسلام است كه با روش تحليل محتواي و با مطالعه تفاسير ترتيبي و موضوعي مفسران قرآن صورت مي‌پذيرد. اين رويكرد تفسيري، در چارچوب مواجهه جهان اسلام با جهان مدرن قابل شناسايي است. مواجهه دنياي اسلام با پيشرفت‌هاي علمي ‌و فني جهان غرب، در كنار عقب‌ماندگي جهان اسلام، برخي از مصلحان اجتماعي را به چاره‌انديشي واداشت. آنان با شناخت درد جامعه اسلامي، درمان آن را در بازگشت به قرآن و بازخواني آن، به‌گونه‌اي‌كه پاسخ‌گوي نيازهاي زمانه باشد، يافتند. تفسير اجتماعي از آغاز قرن چهاردهم توسط برخي مفسران، مثل رشيدرضا، در قالب تفسير ترتيبي «المنار» شروع شده و سير تكاملي آن را در قالب تفسير ترتيبي و موضوعي تا به امروز ادامه داده است. مهم‌ترين ويژگي اين رويكرد تفسير واقع‌گرايي و ملاحظه واقعيت اجتماعي در بررسي پيام الهي و نيز رويكرد انتقادي نسبت وضعيت موجود جهان اسلام و به‌ويژه جامعه مدرن است.

This research concentrates on investigating the process of the development of social interpretation which is considered as one of the cultural-social changes in the Islamic world in the recent century. A method of conceptual analysis used in this research which is based on study of sequential and thematic interpretations. This method of interpretation can be recognized within the framework of the encounter between the Islamic world and modern world. The encounter between the Islamic world and the scientific and technical advances in the West and the backwardness in the Islamic world, have urged some social reformers to look for a remedy. Having identified the cause of the problems of the Islamic world, they realized that they have no solution other than referring to the Qur’an and reviewing it so as to fulfill man’s modern needs. Social interpretation was first established in the beginning of the fourteenth century by some interpreters like Rashid Reza and appeared in the form of the sequential interpretation of Al-Manar, and its development is still continuing taking the form of a sequential and thematic interpretation. The most important characteristics of this approach: its realistic interpretation, considering social reality in the investigation of Divine message and using a critical approach to the current state of the Islamic world, especially modern society.