اثر قطر خاك دانه بر پاشمان خاك در شرايط آزمايشگاهي

Effects of Aggregate Diameter on Soil Splash under Laboratorial Conditions

پاشمان به عنوان مرحله اي مهم از فرآيند فرسايش خاك، باعث جدايش ذرات خاك و آماده شدن آن ها براي انتقال توسط روان‌آب مي گردد. مقدار پاشمان به ويژگي هاي متعددي از عامل فرساينده (باران) و محيط فرسايش پذير (خاك) بستگي دارد. ويژگي‌هاي مختلف خاك دانه از جمله مهم ترين عوامل موثر خاك بر پاشمان و متعاقباً بر فرسايش هستند كه در پژوهش هاي مرتبط با فرسايش خاك مورد توجه قرار گرفته‌اند. لذا پژوهش حاضر نيز به منظور ارزيابي تغييرات پاشمان خاك در قطرهاي مختلف خاك‌دانه (75/1، 55/3 و 18/5 ميلي متر) در يك خاك لومي-رسي-شني از منطقه مادري حوزه آبخيز كجور انجام گرديد. داده‌‌ها با قرار دادن فنجان‌هاي پاشمان با شيب 18 درصد تحت شبيه سازي باران با شدت و مدت ثابت به‌ترتيب 80 ميلي‌متر در ساعت و 28/18 دقيقه و در سه تكرار براي هر تيمار از قطر خاك‌دانه برداشت شد. نتايج نشان داد كه اگرچه با افزايش قطر خاك دانه، متغير هاي مقدار پاشمان خاك در جهت‎هاي بالادست و پايين دست شيب و پاشمان خالص و ناخالص كاهش پيدا كرد، اما اين كاهش در هيچ يك از متغيرها، معني دار نبود. بيش ترين و كم ترين مقادير كاهش در متغيرهاي پاشمان به ترتيب مربوط به پاشمان خالص (75/83 درصد) و پاشمان بالادست (55/72 درصد) بود. نتايج هم چنين نشان داد كه با افزايش متوسط قطر خاك دانه از 75/1 به 55/3 ميلي متر (2 برابر)، مقدار پاشمان ذرات خاك 57 درصد و با افزايش متوسط قطر خاك دانه از 75/1 به 18/5 ميلي متر (3 برابر)، 84 درصد كاهش يافت.

Splash, as an important step in the erosion process of the soil, detaches and prepares soil particles to be transported by runoff. The amount of splash depends on various characteristics of erosive factor (rainfall) and erodible surface (soil). Aggregate characteristics, which have been considered in soil erosion researches, are among the main effective soil factors on splash and erosion. Therefore, the present study was conducted to assess the variation of soil splash in various aggregate diameters (1.75, 3.55 and 5.18 mm) for a sandy-clay-loam soil from the Kojour watershed. All the data was collected using splash cups with the slope gradient of 18 percent under the rainfall simulation with the intensity of 80 mm h-1 and duration of 18.28 min in three replications for each aggregate diameter treatment. Although the results indicate that the upslope, downslope, net and gross splash parameters decrease with increase of aggregate diameter, none of these changes were significant. The maximum and minimum decreasing ratios in the splash parameters belongs to the net (83.75 percent) and upslope splash (72.55 percent), respectively. The results also show that when the aggregate diameter increases 2 and 3 times, the amount of the net splash decreases 57 and 84 percent, respectively.