مقايسه توان رسوب دهي واحدهاي سنگ شناسي با استفاده از شاخص نسبي رنگ رسوبات (مطالعه موردي: حوزه آبخيز ورتوان- قزوين

Comparison of the relative sediment yield potential of lithological units using sediment grain color

خاك يكي از اصلي ترين سرمايه هاي ملي هر كشوري است كه بايد تدابير جدي براي حفظ، نگهداري و احيا آن اتخاذ گردد. نخستين گام برنامه‌ريزي براي اجراي برنامه‌هاي حفاظت و كنترل فرسايش خاك، كسب اطلاع از ميزان فرسايش و تعيين اهميت نسبي منابع رسوب و در نتيجه شناسايي مناطق بحراني در داخل حوزه آبخيز مي‌باشد. هدف اصلي اين تحقيق تعيين توان نسبي هر يك از واحدهاي سنگ شناسي حوضه ورتوان در توليد رسوب حوزه، از طريق مقايسه رنگ قطر ميانه دانه هاي رسوب با رنگ دانه هاي خاك موجود در هر واحد سنگ شناسي است. نتايج نشان داد كه ذرات تخريبي هر واحد سنگ شناسي، تقريباً يك نوع رنگ غالب را تشكيل مي دهند درحالي كه نمونه هاي رسوب از تركيب ذرات با رنگ‌هاي مختلف تشكيل يافته اند. نتايج آزمون تي مستقل بين مقادير ميانگين رنگدانه مشاهداتي و ميانگين رنگدانه مورد انتظار حاكي از آن است كه به جز واحد سنگ شناسي آندزيت ساير واحدهاي سنگ شناسي حوزه توان رسوب دهي متفاوتي از مقادير مورد انتظار در توليد رسوب داشته اند. همچنين نتايج نشان داد كه توان نسبي توليد رسوب به ترتيب در واحدهاي سنگ شناسي حاوي رنگ دانه هاي سياه (شيل ذغالي)، سفيد و قرمز (توف هاي پلاژيوكلازدار و مادستون قرمز)، سبز (ماسه سنگ)، خاكستري (آندزيت) و در نهايت قهوه اي (آهك اوربيتولين دار، آهك هاي شيلي، ماسه سنگ قرمز و توف) كاهش مي يابد. علاوه براين روش منشايابي با استفاده از رنگ دانه هاي رسوب روشي با ارزش براي تعيين توان نسبي رسوب دهي واحدهاي مختلـف سنـگ شـناسـي مي باشد.

Soil is one of the main treasures of each country that serious measures must be done for its protection, preservation and restoration. The first step in planning for the soil conservation and erosion control programs comprises the familiarity with the erosion condition, determining the relative importance of sediment sources, and identification of critical zones within the watershed. The main objective of this study is to determine the relative sediment yield potential of each lithological units of the Vartavan catchment by comparing the color of sediment grains median diameter with the grains color of each lithological unit. The results show that the soil particles of each sediment source unit almost were formed of a dominant color while the sediment samples were formed of the composition of different colors. Independent T-test between the mean values of the observed pigments and expected pigments indicate that the lithological units have different sediment yield from the expected amounts. The results has also show that the relative sediment yield potential in the lithological units with black pigment (black shale containing coal horizons), white and red (plagioclase tuff and red mudstone), green (sandstone), gray (andesine) and finally brown (orbitolina limestone, Shale Limestone, red sandstone and tuff) is reduced, respectively. In general, the source fingerprinting method using the sediment grain color is a valuable method for determining the relative power of different lithological units.