اصول حاكم بر اختيارات حاكم اسلامي در توزيع منابع طبيعي

The Principles Governing Muslim Governor’s Prerogatives to Distribute Natural Sources

حكومت ها براي انجام وظايف خود، ثروت ها و منابعِ درآمدزايي در اختيار دارند كه منابع طبيعي از جمله آنهاست. حكومت اسلامي نيز بخشي از ثروت و درآمدِ خود را از طريق منابع طبيعي كسب مي كند. منابع طبيعي در يك تقسيم بندي، به سه بخش كلي تقسيم مي شود: 1. انفال كه تحت مالكيت حكومت اسلامي قرار دارد؛ 2. زمين هاي مفتوحه العنوه كه اگرچه به عموم مسلمانان تعلق دارد، ولي حاكم اسلامي مي تواند بر نحوه توزيع و استفاده از آنها دخالت نمايد؛ 3. مباحات عامه كه با وجود نداشتن مالك خاص، در صورت تزاحم بين استفاده كنندگان، حاكم اسلامي بر نحوه توزيع آنها نظارت مي كند. حال با توجه به اينكه تصميم گيري درباره بخش عمده اي از منابع طبيعي، بر عهده حاكم اسلامي مي باشد، اين پرسش مطرح مي شود كه آيا اقدامات حاكم اسلامي در تصرف مالكانه، دخالت و يا نظارت بر ميزان و نحوه توزيعِ اين ثروت عظيم و درآمدهاي حاصل از آن، بدون حد و مرز است يا اينكه اصول و ضوابطي بر آن حاكم است؟ اين مقاله با روش تحليلي ـ توصيفي به دنبال «اصول حاكم بر اختياراتِ حاكم اسلامي در توزيع منابع طبيعي» مي باشد. نتيجه اين نوشتار نشان مي دهد كه اصولي همچون رعايت مصالح مسلمين، عدالت، كارايي و حفظ محيط زيست، تحديدكننده اختيارات حاكم اسلامي در توزيع منابع طبيعي مي باشند.

In order to perform their duties, governments have riches and sources of revenue including natural sources at their disposal. The Islamic government, too, gets part of its wealth and revenue from natural sources. Natural sources can be classified into three general types: 1. spoils of war which is considered as part the Islamic governor’s property 2. The lands gained by conquest, and although they belong to all Muslims, the Muslim governor can choose the way of its distributing and cultivating them 3. Free-for-all properties and though they have no special owner, the Muslim governor can choose the way of distributing them if a conflict arises between the users. Considering the fact that the decision-making on the main part of natural sources is entrusted to the Muslim governor, this question arises: Do the actions taken by the Muslim governor regarding his acting as an owner, his intervention or his supervising the scale or way of distributing this huge wealth and the revenues come from it have boundaries or they are governed by some rules and regulation? This paper seeks to identify‘’ the principles governing Muslim governor’s prerogative to distribute natural sources’’. The result of this study shows that such principles like; looking after Muslims’ interests, justice, efficiency, and protecting the environment determine Islamic governor’s prerogative to distribute natural sources.