بررسي تطبيقي نظريات «عدالت» شهيد صدر و جان رالز

A Comparative Study of Martyr Sadr and John Rawls’s Theories about "Justice"

«عدالت» مفهومي است كه بشر همواره به دنبال آن بوده و نظريه پردازان آرمان شهر، جامعه ايده آل خود را بر پايه آن بنا كرده اند. قرآن عدالت را هدف بعثت انبيا مي داند. يكي از مهم ترين ابعاد عدالت، «عدالت توزيعي» يا «عدالت اقتصادي» است. يكي از اين انديشمندان جان رالز، با طرح نظريه «عدالت به مثابه انصاف» كوشيده است مفهوم «عدالت» را در بستر ليبراليسم تبيين كند كه مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. اسلام نيز به «عدالت توزيعي» توجه ويژه نشان داده و انديشمندان مسلمان از جمله، شهيد صدر، عدالت توزيعي را يكي از سه ركن مكتب اقتصادي اسلام مي داند و با طرح نظريه «توازن»، عدالت توزيعي را از ديدگاه اسلام، تبيين كرده است. اين پژوهش به روش تحليلي و تطبيقي اين دو نظريه را بررسي كرده و تبيين نموده است كه با وجود شباهت ظاهري دو نظريه، در موضوعاتي همچون توجه به عدالت توزيعي و جايگاه فقرا، تمايزهاي مهمي ميان اين دو وجود دارد؛ مثل تمايز در منشا عدالت، تمايز در مباني، و تمايز در قلمرو. اين پژوهش بيان مي كند كه نظريه رالز با توجه به مباني آن، قابل طرح و اجرا در جوامع مذهبي و غيرليبرال نيست.

"Justice" is a concept that man has always craved for. Those theorizing about utopia have built their ideal society according to this concept. In the view of the holy Quran, justice is the aim of prophets’ mission. One of the most important aspects of justice is "distributive justice" or "economic justice". Proposing the theory of "justice as fairness", the philosopher, John Rawls, tries to explain the concept of "justice" in the context of liberalism, a subject has been of special interest to researchers. Islam also pays special attention to "distributive justice" and Muslim scholars including Martyr Sadr, regards distributive justice as one of the three pillars of Islamic school of economics. Proposing the theory of "balance", martyr Sadr explains distributive justice from an Islamic perspective. This comparative study reviews these two theories and shows that, despite the superficial similarity between the two views about such topics like paying attention to distributive justice and status of the poor, there are important differences between the two including the difference in the source of justice, the difference in fundamentals, and the difference in the subject area. This study makes clear that considering the principles of Rawls’s theory, we find that it cannot be proposed and implemented in religious and non-liberal communities.