تاثير ايندول استيك اسيد و كاينتين بر صفات مرفولوژيك، عملكرد و اجزاي عملكرد دانه در ارقام برنج تحت تنش خشكي

Effect of indol acetic acid and kinetin on morphological traits, yield and yield components of rice varieties under drought stress conditions

به منظور بررسي اثر تنظيم كننده هاي رشد ايندول استيك اسيد (IAA) و كاينتين بر صفات مرفولوژيك، عملكرد و اجزاي عملكرد دانه ارقام برنج تحت شرايط تنش خشكي ابتدا و انتهاي فصل، يك آزمايش گلداني در قالب فاكتوريل با طرح پايه كاملاً تصادفي با سه تكرار در شرايط مزرعه اي در دانشكده علوم كشاورزي دانشگاه گيلان در سال 1392 اجرا شد. عامل-هاي آزمايش شامل رقم در چهار سطح (غريب، خزر، سپيدرود و آپلند 83750-131-1 IR)، تنش خشكي در سه سطح (بدون تنش، تنش خشكي ابتداي فصل از مرحله 1 تا مرحله 4 كدبندي ورگارا و تنش خشكي انتهاي فصل از مرحله 4 تا پايان مرحله 9 كدبندي ورگارا) و تنظيم كننده رشد در سه سطح (شاهد بدون كاربرد تنظيم كننده رشد، IAA و كاينتين هر دو با غلظت 5-10×5 مول به صورت محلول پاشي روي كل گياه) بود. نتايج حاصل نشان داد كه اثر اصلي هر سه عامل بر تمامي صفات مورد مطالعه معني دار بود، اما اثر متقابل سه جانبه رقم×تنش×تنظيم كننده رشد فقط بر چهار صفت تعداد كل دانه، تعداد دانه پر در خوشه، طول خوشه و وزن هزار دانه معني دار شد. در همه ارقام مورد مطالعه، تنش ابتداي فصل با كاهش معني دار تعداد پنجه، منجر به كاهش عملكرد دانه شد. به طور كلي، استفاده از هر دو تنظيم كننده رشد IAA و كاينتين ميزان عملكرد دانه را در هر دو تنش ابتدا و انتهاي فصل بيش از 50 درصد افزايش داد، اما در تنش انتهاي فصل، نقش كاينتين بيشتر از اكسين بود. بيشترين شاخص تحمل به خشكي نيز به ميزان 01/1 مربوط به رقم سپيدرود بود. بررسي شاخص حساسيت به تنش نيز نشان داد كه تحت تنش انتهاي فصل، همه صفات مورد مطالعه نسبت به شرايط بدون تنش كاهش يافتند و بيشترين كاهش به ميزان 45/71 درصد در عملكرد دانه مشاهده شد. به طور كلي، نتايج اين پژوهش نشان داد كه كاربرد خارجي اين دو تنظيم كننده رشد، نقش موثري در بهبود صفات مرفولوژيك، عملكرد و اجزاي عملكرد دانه در ارقام برنج در هر دو مرحله تنش ابتدا و انتهاي فصل داشت.

To assess the effects of indol acetic acid (IAA) and kinetin regulators on morphological, yield and yield components of rice (Oryza sativa L.) varieties under early and terminal drought stress conditions a pot experiment under farm condition was carried out as factorial experiment based on completely randomized design with three replications in Faculty of Agricultural Science, University of Guilan in 2013. The experimental factors were four rice varieties (Gharib, Khazar, Sepidrood and Upland rice, IR 83750-131-1), drought stress in three levels (non-stress, early season stress from stage 1 to stage 4 of Vergara coding system and terminal season stress from stage 4 to end of the stage 9) and growth regulators in three levels (non-regulator and 5×10-5 M of IAA and kinetin as spraying on whole plant). Results indicated that main effects of the all factors on all measured traits were significant, but the interaction effect of variety×stress×growth regulator was significant only on total grain number, grain number per panicle, panicle length and 1000-grain weight. Under early season stress, reduction of tiller number leads to a reduction in grain yield in all studied varieties. Generally, application of both growth regulators, IAA and kinetin, increased grain yield more than 50 percent under both early and terminal season drought stress, but under terminal drought stress, the role of kinetin was more than IAA. The highest value of stress tolerance index (STI) with average of 1.01 was observed in Sepidrood. Drought stress index (DSI) also indicated that all measured traits decreased under terminal season stress compared to non-stress condition and the highest decrease with average of 71.45 percent was observed in grain yield. In total, results of this research indicated that exogenous application of these two regulators had the effective role in the improvement of morphological traits, grain yield and yield component in both early and terminal season drought stress.