مطالعه اثر تلقيح ميكوريزي و پرايمينگ بذر بر برخي خصوصيات ريشه و بخش هوايي عدس

Study on the effect of mycorrhizal inoculation and seed priming on root and shoot characteristics of lentil

سابقه و هدف: با توجه به گزارش فايو متوسط عملكرد عدس در ايران از متوسط عملكرد آن در جهان كمتر است كه اين امر ناشي از كيفيت پايين گياهچه‌هاي توليدي، ظرفيت پايين جوانه‌زني و سبزشدن، تنش‌هاي زنده و غير زنده و استقرار نامطلوب گياهچه مي‌باشد كه به ناچار بايد به‌دنبال راهي براي ارتقا اين مولفه‌ها بود. را‌ه‌حل مناسب جهت افزايش كيفيت، درصد و سرعت جوانه‌زني بذر و نهايتاً رشد و عملكرد گياهان زراعي در سال‌هاي مختلف، پرايمينگ مي‌باشد. به‌طوري‌ كه اين روش مي‌تواند باعث رشد سريع‌تر گياهچه، افزايش درصد و سرعت جوانه‌زني، تحمل گياه به خشكي از طريق توسعه ريشه‌ها تحت شرايط متغير محيطي، گلدهي زودتر و افزايش كمي و كيفي عملكرد و افزايش جذب مواد غذايي شود. بنابراين آزمايش حاضر با هدف بررسي اثر تلقيح ميكوريزايي و پرايمينگ بذر با برخي تنظيم كننده‌هاي رشد گياهي بر بعضي خصوصيات ريشه و بخش هوايي عدس انجام شد. مواد و روش‌ها: به‌منظور ارزيابي عكس‌العمل عدس به پرايمينگ بذر (بدون پرايمينگ بذر، هيدروپرايمينگ، 100 قسمت در ميليون اسيد جيبرليك، 100 قسمت در ميليون اسيد‌ساليسيليك، 100 قسمت در ميليون اسيد جيبرليك × 100 قسمت در ميليون اسيدساليسيليك) و تلقيح ميكوريزايي خاك (عدم تلقيح به‌عنوان شاهد، تلقيح با گونه‌هاي Glomus intraradices و G. mosseae)، آزمايش فاكتوريل بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار در مزرعه و گلخانه تحقيقاتي دانشگاه گنبد كاووس در سال 93-1392 به اجرا درآمد. صفت‌هاي مورد اندازه‌گيري شامل؛ سرعت و درصد سبزشدن، قدرت بذر، طول ريشه، سطح ريشه، حجم ريشه، تعداد ريشه فرعي، تعداد گره تثبيت كننده نيتروژن، درصد گره‌هاي فعال، وزن‌تر و خشك گره‌هاي تثبيت كننده نيتروژن، طول ساقه، تعداد شاخه فرعي اوليه، سطح برگ، وزن خشك ساقه و وزن خشك برگ بودند. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه تيمارهاي مختلف تلقيح ميكوريزي، پرايمينگ و اثر متقابل آن‌ها تاثير معني‌داري بر برخي صفات مورد مطالعه داشتند. تيمارهاي مختلف پرايمينگ در شرايط كاربرد قارچ‌هاي ميكوريزي اثر معني‌دار بيشتري بر اكثر صفات مورد اندازه‌گيري نسبت به عدم كاربرد اين قارچ‌ها داشتند. تلقيح ميكوريزي با قارچ G. mosseae + اسيدساليسيليك حجم ريشه، وزن‌تر و وزن خشك گره‌هاي تثبيت كننده نيتروژن را به‌طور معني‌داري افزايش دادند. از سوي ديگر تيمارهاي تركيبي G. intraradices و اسيدساليسيليك موجب افزايش معني‌دار سطح برگ، وزن خشك برگ و طول ريشه شدند. در اين مطالعه بيشترين تعداد گره تثبيت كننده نيتروژن، طول ساقه، قدرت بذر و تعداد ريشه فرعي از تيمار تركيبي قارچ G. intraradices + اسيد جيبرليك به‌دست آمد كه با ساير تيمارها و تيمار شاهد اختلاف معني‌داري داشت. تيمار تركيبي هيدروپرايمينگ + G. mosseae حجم ريشه و عملكرد دانه را نسبت به تيمار شاهد و تيمارهاي منفرد افزايش داد. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي آزمايش حاضر نشان داد كه اثرات تركيبي تيمارهاي پرايمينگ و تيمارهاي تلقيح ميكوريزي اثرات مثبت بيشتري نسبت به تيمار شاهد و تيمارهاي منفرد آن‌ها داشت.

Background and purpose: According to FAOʹs report, lentil yield in Iran is much lower than average yield in the world. This is due to low seedling quality, low germination and emergence capacity, biotic and abiotic stresses and poor seedling establishment which were forced to looking for a way to enhance these components. Seed priming is one of the strategy for increasing the rate and percentage of the germination, increasing in quality of the productivity seedling and plant suitable establishment. So this method can cause the fast growth of plants, the increase of rate and percentage of germination, the quality and quantity of yield and the absorption of nutrients as well as early flowering and plant resistance to drought through roots under variable environmental conditions. Therefore, in order to study the effects of mycorrhizal inoculation and seed priming with application of the some plant growth regulators on the roots and the features of aerial parts of lentil, the present experiment was conducted. Material and methods: In order to study response of lentil to seed priming (non-primed seeds, hydro-priming, 100 ppm GA3, 100 ppm salicylic acid and 100 ppm GA3 + 100 ppm salicylic acid) and soil mycorrhizal inoculation (non-inoculation as control, Glomus mosseae and G. intraradices), a factorial experiment based on a randomized complete block design was conducted in the farm research and green house of Gonbad Kavous University in four replications during 2013-2014. Measured traits included rate and percentage of emergence, seed vigor, root length, root area, root volume, the number of secondary roots, the number of nitrogen-fixing nodules, the percentage of active nodes, fresh and dry weight of nitrogen fixation nodules, shoot length, the number of primary branches, leaf area, shoot dry weight and leaf dry weight which were measured. Results: The results showed that different treatments of mycorrhizal inoculation, priming and their interaction had a significant effect on some of the studied traits. Various priming treatments along with mycorrhizal fungi had more increase and significant effect on the most measured traits in comparison with without application of studied fungi. Mycorrhizal inoculation using G. mosseae fungal + 100 ppm of salicylic acid significantly increased root volume, fresh and dry weight of nitrogen fixation nodules, while traits of leaf area, leaf dry weight and root length significantly was increased by the mixed treatments of G. intradices and salicylic acid. In this study, the highest nitrogen fixing nodules, shoot length, seed vigor and the number of secondary roots were obtained using a mixed treatment of G. intraradices + 100 ppm gibberellic acid which had a significant difference with other treatments and control. The treatment of hydro priming + G. mosseae increased root volume and seed yield over control and individual treatments when were applied. Conclusions: The present findings showed that combined effects of priming treatments + mycorrhizal inoculation treatments had more positive effects on the measured traits over control and other treatments.