تاثير دوره غرقابي و نوع تغذيه نيتروژني بر صفات كمي و كيفي سويا

Effect of flood duration and nitrogen-fed type on quantitative and qualitative traits of soybean

سابقه و هدف: تنش هاي محيطي همواره يكي از مهم ترين عوامل كاهش دهنده عملكرد و توليد گياهان زراعي به‌شمار رفته و مقابله و يا كاهش اثر تنش ها به‌عنوان راهكاري مفيد در جهت افزايش كيفي و كمي عملكرد محصولات مد نظر بوده است. غرقاب به شرايطي گفته مي شود كه قسمتي از ساقه گياه در زير سطح آب باشد. تنش غرقابي محدود كننده رشد و عملكرد گياهان زراعي به خصوص در نواحي مرطوب مي‌باشد و موجب تغييراتي در اجزاي عملكرد، ظرفيت غلاف، عملكرد زيست‌توده و كاهش عملكرد دانه در گياهان روغني مي شود. با توجه به اين‌كه سويا يكي از مهمترين گياهان روغني كشور مي باشد شناخت مجموعه عواملي كه باعث بروز تنش غرقاب و در نتيجه موجب كاهش عملكرد سويا مي‌شوند، امري ضروري است. مواد و روش‌ها: اين آزمايش با آرايش فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي، در سه تكرار به‌‌صورت گلداني انجام شد. فاكتور هاي مورد بررسي شامل: سطوح تغديه اي در سه سطح (1- تلقيح با باكتري japonicum BradyRhizobium 2- عدم تلقيح با باكتري و مصرف كود نيتروژنه (اوره) 3- عدم تلقيح با باكتري و عدم مصرف كود نيتروژنه) و فاكتور دوم دوره غرقاب در چهار سطح شامل: صفر، 5، 10 و 15 روز بود. دوره غرقاب در مرحله رشد زايشي (R2) اعمال گرديد. در اين آزمايش عملكرد و اجزاي عملكرد، درصد روغن و پروتيين دانه اندازه گيري شد. يافته ها: نتايج نشان داد درصد روغن و عملكرد دانه در تمام سطوح تغذيه اي، طي تنش غرقاب داراي روندي كاهشي، اما درصد پروتيين داراي روند افزايشي بود. تفاوت معني داري (05/0=?) بين سطوح تغذيه اي از نظر عملكرد، درصد روغن و پروتيين دانه وجود داشت. بالاترين عملكرد دانه (3/32 گرم در بوته) و درصد روغن دانه (3/26 درصد) در تيمار عدم تلقيح با باكتري و تغذيه با كود در شرايط عدم اعمال تنش غرقابي به‌دست آمد و كمترين عملكرد دانه (1/2 گرم در بوته) و درصد روغن دانه (11 درصد) در تيمار عدم تلقيح با باكتري و عدم مصرف كود در 15 روز غرقابي حاصل گرديد. بيشترين درصد پروتيين دانه (37/39 درصد) در تيمار مصرف كود و بدون تلقيح با باكتري در 15 روز غرقابي و كمترين ميزان آن (93/16 درصد) در تيمار عدم تلقيح و مصرف كود و عدم تنش غرقابي مشاهده گرديد. نتيجه گيري: با كاهش مقدار نيتروژن قابل دسترس گياه و افزايش دوره غرقاب مشخص شد عملكرد دانه و درصد روغن بذر كاهش مي يابد و نيز با افزايش مدت تنش غرقاب درصد پروتيين بذر افزايش پيدا كرد. نتايج اين آزمايش همچنين نشان داد استفاده از كود اوره عملكرد دانه را نسبت به زماني كه گياه سويا فقط با باكتري تلقيح مي شود به‌طور معني داري افزايش مي دهد.

Background and objectives: Environmental stress has always been one of the most important factors reducing crop yield and production then confronting or reducing effects of stress is a useful strategy to increase the yield qualitative and quantitative. Flooding conditions is occurred when the part of the stem submerged in water. Flooding stress is limiting growth and yield of crops especially under humid regions and causes changes in yield components, pod capacity, biological yield and seed yield in oil plants. Since soybean is one of the countryʹs main oil plants, then; identifying the factors which causes flooding stress and soybean yield reduction, is necessary. Materials and methods: The pot experiment with factorial arrangement in a completely randomized block design with three replications was conducted. Treatments include dietary treatments at three levels of nitrogen (1. Non- inoculate plus nitrogen, 2. Inoculated with bacteria (Bradyrhizobium japonicum) 3. Non-inoculated without fertilizer), flood duration in four levels (0, 5, 10 and 15 days) and the flooding stress during reproductive stage (R2), respectively. In this experiment, yield, yield components, oil content and seed protein were measured. Results: Results showed that seed yield and oil content in all nutrient levels, during flooding were decline, but the protein was increased. There was a significant difference (?=0.05) among nutrient levels for yield, oil content and seed protein. The highest seed yield (3.32 gram per plant) and seed oil content (26.3 percent) were in the treatment of non-inoculated with bacteria and fertilizer in the absence of flooding. The lowest seed yield (1.2 g per plant) and seed oil content (11 percent) in the treatment of non-inoculated with bacteria and no fertilizer were achieved in 15 days of flooding. Highest protein content (37.39 percent) was treated with fertilizer and without inoculation with bacteria at 15 days of flooding and the lowest (93.16 percent) was observed in the treatment of non-inoculated and fertilizer and flooding. Conclusion: The results showed that by reducing the amount of available nitrogen for plants and increasing flooding duration, seed yield and oil content reduced and seed protein content increased with increasing the stress time. The results also showed that the application of urea fertilizer, significantly increase seed yield in compared to soybean plants which are inoculated just by bacteria.