تاثير سطوح مختلف نيتروژن، كودهاي زيستي و نانونيتروژن بر برخي صفات كمي و كيفي سويا در منطقه داراب (استان فارس)

Effect of different levels of nitrogen, bio-fertilizers and Nano-nitrogen on some qualitative and quantitative traits of soybean in Darab region (Fars)

سابقه و هدف: سويا از جمله گياهاني است كه براي توليد محصول احتياج به مقادير فراواني نيتروژن دارد. امروزه كودهاي زيستي به‌عنوان جايگزيني براي كود هاي شيميايي نيتروژنه با هدف افزايش باروري خاك و توليد پايدار محصولات كشاورزي مطرح هستند. در اين بين استفاده از باكتري‌هاي همزيست با سويا و كود زيستي نيتروكسين، كه حاوي موثرترين باكتري هاي تثبيت كننده نيتروژن از جنس ازتو باكتر و آزسپيريليوم مي باشد و نانو كودهاي حاوي نيتروژن، مورد توجه قرار گرفته‌اند. اين پژوهش با هدف بررسي تاثير سطوح مختلف نيتروژن، كودهاي زيستي و نانونيتروژن بر برخي صفات كمي و كيفي سويا رقم ويليامز انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمايش به‌صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در 3 تكرار و با 12 تيمار در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس (داراب) در تابستان 1392 اجرا شد. عامل اصلي شامل نيتروژن معدني (0، 75 و 150 كيلوگرم در هكتار از منبع اوره) و عامل فرعي منبع نيتروژن (ريزوبيوم جاپونيكوم، نانو نيتروژن، نيتروكسين و شاهد) بود. در اين پژوهش عملكرد، اجزاي عملكرد و محتواي روغن و پروتيين سويا اندازه‌گيري شدند. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه برهم كنش نيتروژن و منبع نيتروژن براي عملكرد دانه، شاخص برداشت، فاصله اولين غلاف از سطح خاك و پروتيين دانه معني دار بود. بيشترين عملكرد دانه (2018 كيلوگرم در هكتار) در تيمار 75 كيلوگرم در هكتار نيتروژن به‌همراه كاربرد ريزوبيوم به‌دست آمد و كمترين ميزان عملكرد دانه در تيمار بدون مصرف كود شيميايي مشاهده شد. به‌ طور كلي با افزايش كود نيتروژن مصرفي، وزن هزار دانه افزايش يافت. به طوري‌كه بيشترين وزن هزار دانه (98/110 گرم) در سطح 150 كيلوگرم نيتروژن در هكتار مشاهده شد. بيشترين ميزان عملكرد زيستي مربوط به كاربرد ريزوبيوم به‌ميزان (4/4508 كيلوگرم در هكتار) بود. حداكثر شاخص برداشت (24/44 درصد) در تيمار 75 كيلوگرم در هكتار نيتروژن به‌همراه كاربرد ريزوبيوم به‌دست آمد. بيشترين فاصله اولين غلاف از سطح خاك (56/9 سانتي متر) در تيمار كودي 150 كيلوگرم در هكتار نيتروژن همراه با كاربرد ريزوبيوم مشاهده شد. بيشترين ميزان پروتيين دانه به تركيب تيماري 150 كيلوگرم نيتروژن و تلقيح ريزوبيوم تعلق داشت. بيشترين درصد روغن هم در تيمار بدون مصرف كود و كمترين ميزان آن در تيمار 150 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به‌دست آمد. بيشترين عملكرد روغن از كاربرد ريزوبيوم جاپونيكوم (31/386 كيلوگرم در هكتار) ايجاد گرديد. نتيجه‌گيري: به‌طور كلي براي توليد سويا رقم ويليامز در منطقه داراب مصرف 75 كيلوگرم نيتروژن به همراه كاربرد باكتري ريزوبيوم پيشنهاد مي‌گردد، كه نسبت به مصرف 150 كيلوگرم نيتروژن (عرف منطقه) موجب كاهش مصرف كود شيميايي نيتروژنه به‌ميزان 50 درصد مي‌گردد.

Background and objectives: Soybean is one of the plants that need large amounts of nitrogen for grain yield production. nowadays bio-fertilizers are considered as a best replacement for chemical nitrogen to increase soil fertility and sustained agricultural production. Meanwhile, application of soybean symbiotic bacteria and nitroxin, which contain the most effective nitrogen-fixing bacteria of the genus Azotobacter and Azospirilium, and nano fertilizers containing nitrogen, have been considered. This study aimed to investigate the effect of different levels of nitrogen, bio-fertilizers and nano-nitrogen on some quantitative and qualitative characteristics of soybean cultivar Williams. Materials and methods: Experiment was conducted as split plot in a randomized complete block design with three replications and 12 treatments in the Fars Research Center of Agriculture and Natural Resources (Darab) in the summer of 2013. The main factor consisted of mineral nitrogen (0, 75 and 150 kg ha-1) as urea and sub plot consisted of nitrogen sources (Rhizobium Japonicum, Nano nitrogen, nitroxin and control). In this study, yield, yield components and seed oil and protein content were measured. Results: Results showed that interaction of nitrogen and nitrogen source was significant for seed yield, harvest index, the first pod distance from the soil and seed protein content. Maximum seed yield (2018 kg ha-1) was seen in 75 kg ha-1 nitrogen with Rhizobium application and minimum seed yield was seen in 0 kg ha-1 nitrogen. In general, with increasing nitrogen application, 1000 seed weight increased. So that the maximum 1000 seed weight (110.98 g) was seen at 150 kg ha-1 nitrogen. Maximum biological yield (4508.4 kg ha-1) related to the use of Rhizobium. The highest harvest index (44.24%) obtained from 75 kg ha-1 nitrogen with Rhizobium. The most distance of the first pods from the soil surface (9.56 cm) was found from 150 kg ha-1 nitrogen with rhizobium. Maximum of the seed protein belonged to the combination treatment of 150kg ha-1 nitrogen and Rhizobium inoculation. The highest (22.99 %) and the lowest (20.32 %) percentage of seed oil was found in without fertilizer and 150 kg ha-1 nitrogen, respectively. The highest oil yield was seen in Rhizobium (386.31 kg ha-1) treatment. Conclusion: Generally, for soybean (cv. Williams) production in the Darab region, 75 kg nitrogen consumption with application of Rhizobium is sugested, wich compared to the consumption of 150 kg ha-1 nitrogen (commonly used in the region), will reduced consumption of chemical nitrogen fertilizer by 50 percent.