تاثير كم آبياري بر عملكرد، اجزاي عملكرد و كارآيي مصرف آب عدس در خرم‌آباد

Effects of deficit irrigation on yield, yield components and water use efficiency of lentil in Khorramabad

سابقه و هدف: علي‌رغم اين‌كه بيش از 90 درصد آب مصرفي كشور در بخش كشاورزي مصرف مي‌شود آب مهمترين عامل محدود‌كننده توسعه كشاورزي در ايران مي باشد. در طول چند سال اخير افزايش بهره‌وري مصرف آب كشاورزي از طريق اعمال روش هاي كم آبياري يكي از موضوعات مورد مطالعه محققين و برنامه ريزان كشاورزي بوده است. اگرچه استان لرستان يكي از استان هاي توليد‌كننده عمده عدس مي باشد تاكنون اثرات كم آبياري روي عملكرد اين محصول در اين استان مطالعه نشده است. لذا اين مطالعه به‌منظور بررسي تاثير كم آبياري بر عملكرد و اجزاي عملكرد عدس (رقم گچساران)، در خرم‌آباد واقع در استان لرستان انجام شد. مواد و روش ها: يك آزمايش مزرعه اي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تيمار آبياري (شامل 100، 75، 50 و 25 درصد تبخير- تعرق واقعي گياه عدس حاصل از ميكرو لايسيمتر) در چهار تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه لرستان اجرا گرديد. ميانگين تبخير و تعرق اندازه گيري شده در چهار ميكرو لايسيمتر واقع در مزرعه آزمايشي به‌عنوان نياز آبي تيمار 100 درصد (تيمار شاهد) در نظر گرفته شد. نياز آبي ساير تيمارها متناظر با توجه به درصد آبياري مربوطه (75، 50 و 25 درصد) محاسبه شد. حجم آب آبياري براي هر كدام از تيمارها با توجه به نياز آبي، سطح كرت و كارايي ابياري (75 درصد) محاسبه گرديد. در زمان برداشت تعداد 10 بوته به‌طور تصادفي از دو رديف مياني هر كرت برداشت شد و صفاتي از قبيل ارتفاع بوته، تعداد شاخه هاي اصلي، تعداد شاخه در بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملكرد زيستي، عملكرد دانه، كارآيي مصرف آب (بر اساس عملكرد دانه) و بهره وري آب (با توجه به متوسط قيمت عدس در لرستان) اندازه گيري و محاسبه شد. در نهايت تجزيه و تحليل آماري نتايج شامل تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين ها به روش آزمون دانكن در سطح احتمال پنج درصد و با استفاده از نرم افزار MSTATC انجام شد. يافته ها: نتايج اين پژوهش نشان داد كه تيمار 25 درصد نياز آبي و 75 درصد نياز آبي به‌ترتيب با 1022 و 1381 كيلوگرم در هكتار، كمترين و بيشترين عملكرد دانه را داشتند. كارآيي مصرف آب و بهره وري آب در تيمار 25 درصد نياز آبي و 50 درصد نياز آبي داراي بيشترين مقدار و در تيمار 100 درصد نياز آبي داراي كمترين مقدار بود. تجزيه و تحليل آماري نتايج بيانگر اين بود كه مقدار آبياري، اثر معني‌داري (در سطح 1 درصد) بر صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملكرد زيستي، عملكرد دانه، كارآيي مصرف آب و بهره وري آب داشت. نتيجه گيري: با توجه به بالا بودن كارآيي مصرف و بهره وري آب در تيمار 50 درصد نياز آبي و تفاوت اندك عملكرد آن با تيمار 100 درصد نياز آبي مي‌توان در شرايط محدوديت آب پيشنهاد نمود كه 50 درصد نياز آبي عدس تامين گردد.

Background and objectives: Although more than 90 percent of consumed water was used in agricultural sector, water is the major limiting factor for agricultural development in Iran. Over the past few years increasing agricultural crop water productivity thorough deficit irrigation methods has been studied by agricultural researchers and planners. Although Lorestan province is one of the major producers of lentil, the effects of deficit irrigation on its yield is not studied yet in this province. Therefore this study was carried out in order to study the effect of deficit irrigation on the yield and yield components of lentil (Gachsaran cultivar) in Khorram Abad, Lorestan province. Materials and methods: A field experiment was conducted as randomized complete block design with four irrigation treatments (100, 75, 50 and 25 percent of actual crop evapotranspiration measured in the micro lysimeter) and four replications in the research farm of Lorestan university. Average of the measured evapotranspiration in the four micro lysimeters located at the research farm was considered as the crop water requirement of 100% treatment (control treatment). The crop water requirement of other treatments was calculated based on corresponding level of irrigation (75, 50 and 25 percent). Volume of irrigation was calculated based on crop water requirement, area of plot and irrigation efficiency (75%). At harvest time 10 plants were taken randomly from the two middle rows of each plot and were used to measure or calculate traits such as plant height, number of main branches, the number of branches per plant, number of pods per plant, number of seeds per plant, biological yield, grain yield, water use efficiency (based on grain yield) and crop water productivity (according to the average price of lentils in Lorestan). Finally the statistical analysis included analysis of variance and mean comparison test by Duncan method at five percent level were done using MSTATC software. Results: Results of this study showed the lowest and the highest grain yield were obtained 1022 and 1381 kg per hectare, respectively at 25% and 75 % irrigation application treatments. Water use efficiency and water productivity in the treatments of 25% and 50% irrigation application was the highest and in the treatment of 100% was the lowest. Results of statistical analysis indicated that amount of irrigation had significant impact (1%) on the characteristics of the number of pods per plant, number of seeds per plant, biological yield, grain yield, water use efficiency and crop water productivity. Conclusion: Considering the high water use efficiency and water productivity of treatment 50% irrigation application and small differences with 100% irrigation application it can be suggested to apply 50% irrigation requirement of lentil in case of water scarce condition.