نگرشي جديد بر روش واكنش سيل واحد در اولويت‌بندي عمليات كنترل سيل زيرحوضه‌ها

A New Approach on Unit Flood Response Method in Prioritization of Sub-basins for Flood Control Activities

با توجه به خطر روزافزون سیل در تمام نقاط جهان از جمله ایران، تعیین مناطق سیل¬خیز و اولویت¬بندی این مناطق در جهت كنترل سیل امری ضروری است. در این تحقیق نگرشی جدید بر روش واكنش سیل واحد با عنوان روش كاهش سیل مطرح شد و از این نگرش به¬منظور اولویت-بندی اقدامات كنترل سیل زیرحوضه¬های بالادست سد كارده در استان خراسان رضوی استفاده گردید. به این منظور، پس از تقسیم حوضه‌ی مورد مطالعه به 24 زیرحوضه، خصوصیات فیزیكی حوضه و زیرحوضه¬ها از طریق نرم‌افزار جانبی HEC-GeoHMS، در محیط ArcGIS تهیه شد. پس از واسنجی مدل HEC-HMS از طریق داده¬های یك واقعه‌ی بارش-رواناب، رواناب حاصل از بارش طراحی با دوره‌ی بازگشت 50 سال با استفاده از این مدل شبیه¬سازی گردید. سپس اولویت‌بندی سیل‌خیزی زیرحوضه‌ها به‌روش واكنش سیل واحد و اولویت‌بندی اقدامات كنترل سیل به‌روش كاهش سیل انجام شد. نتایج نشان داد در حوضه‌ی مورد مطالعه سیل‌خیزترین زیرحوضه لزوماً مناسب‌ترین زیرحوضه برای اقدامات كنترل سیلاب نمی‌باشد و به‌طور كلی نتایج اولویت‌بندی اقدامات كنترل سیل زیرحوضه‌ها تفاوت زیادی با اولویت‌بندی سیل‌خیزی آنها دارد. در ادامه تأثیر تداوم بارش بر روی اولویت‌بندی زیرحوضه¬ها بررسی شد. نتایج نشان داد تداوم بارش تأثیر قابل‌توجهی بر اولویت‌بندی زیرحوضه¬ها دارد.

Due to increasing rate of flood risk throughout the world, including Iran, it is necessary to identify and prioritize flood-contributing areas for flood control activities. In this study, a new approach on Unit Flood Response method called “Flood Reduction method” was introduced which is applicable to prioritization of sub-basins for flood control activities. It was used to prioritize upstream sub-basins of Kardeh dam in Khorasan Razavi province. To conduct the study, the entire basin was divided into 24 sub-basins and physical characteristics of the basin and sub-basins were extracted using HEC-GeoHMS extension in ArcGIS. HEC-HMS model was calibrated using a rainfall-runoff event data and then, the 50-year design storm was simulated by this calibrated model. Prioritization of flood source areas was performed using the Unit Flood Response method and the Flood Reduction method was used to prioritize flood control activities. For the basin under study, the results showed that the sub-basin which has higher flood contribution is not necessarily the most appropriate sub-basins for flood control activities. In general, the prioritization results of the Flood Reduction method and those of the Unit Flood Response method were significantly different. The effect of rainfall duration on sub-basins prioritization was also studied. The results showed that rainfall duration has a significant effect on the sub-basins prioritization.