خواجه نظام الملك: گرايش صوفيانه، گراييدن به تعصب مذهبي

موضوع مقاله حاضر بررسي انديشه هاي سياسي- مذهبي خواجه نظام الملك طوسي، در كتاب سياست نامه است. در اين مقاله نشان داده ايم كه او در عصر تعصب هاي مذهبي مي زيست و به عنوان فردي تاثير گذار، به جاي تعديل اين دشواري جامعه، با عمده كردن مذهب خود، به مبارزات مذهبي دامن مي زند. اگر چه او به تصوف گرايش و با صوفيان نشست و برخاست دارد و براي آنان خانقاه مي سازد، اما از تسامح آنان در برخورد با اعتقادات مردم، درس نمي گيرد. برعكس براي آن كه بتواند باور مذهبي خويش را در جامعه تسري دهد و همگان را به قبول آن وادار سازد، با تاسيس نظاميه ها، از دانشمندان بزرگي چون غزالي كمك مي گيرد تا نظريه آنان را پشتوانه باور هاي خود قرار دهد و بدين ترتيب مخالفان مذهبي خويش را كه در اصل مخالفان سياسي او و حكومت سلجوقيان اند، از ميدان به در كند. خواهيم ديد كه تقريبا در تمام فصول اين كتاب، انديشه هاي مذهبي تعصب آلود خواجه بر همه مسايل سياسي و اجتماعي، سايه افكنده است.