ارزيابي برنامه‌ريزي كاربري زمين در طرح‌هاي توسعه شهري بر مبناي شاخص‌هاي نيازسنجي و مكان-سنجي (مورد مطالعه: شهر بجنورد)

(Evaluation of Urban Land Use Planning with Indices of Place Check and Needs Assessment (Case: Bojnourd City

برنامه­ريزي كاربري زمين‌شهري در ايران در قالب طرح­هاي جامع و تفصيلي انجام مي­گيرد و با وجود گذشت حدود نيم قرن از تجربه طرح كاربري زمين، انتقادهايي در ابعاد مختلف آن وجود دارد. اين مقاله با هدف ارزيابي برنامه­ريزي كاربري زمين در دهه اخير، برنامه­ريزي كاربري زمين در طرح تفصيلي شهر بجنورد را با شاخص­هاي مكان­سنجي و نيازسنجي بررسي كرده است. نتايج ارزيابي بر مبناي شاخص مكان­سنجي نشان مي‌دهد در مجموع، 92/7 درصد كاربري­هاي پيشنهادي طرح تفصيلي تحقق يافته، 8/34 درصد به صورت زمين باير رها شده و 28/57 درصد به كاربري­هاي ديگر تغيير يافته­اند. بنابراين، نقش مكان­يابي كاربري­ها را در طرح تفصيلي مي‌توان بسيار كم­تاثير ارزيابي كرد. شاخص نيازسنجي نيز نشان مي­دهد، در مجموع، 61/47 درصد مساحت كاربري­هاي پيشنهادي محقق شده­اند اين نتيجه اگر چه حاكي از آن است كه نيازسنجي نيز از موفقيت كمي برخوردار بوده است، در مقايسه با معيار قبل مي­توان نتيجه گرفت عدم مكان­يابي دقيق كاربري­ها مي­تواند راهكاري جهت افزايش تحقق­پذيري كاربري­هاي پيشنهادي باشد. در ادامه، علل اصلي تحقق‌نيافتن كاربري­ها از طريق مصاحبه با مجريان طرح، مشكل تملك زمين، ارتباط غيربهينه بين تهيه­كنندگان طرح و مجريان طرح و ناكافي‌بودن نظارت و الزامات قانوني شناسايي شد.

In Iran, Urban land use planning is done in format of the comprehensive and detailed plan but, even after near fifty years of development of land use plan, there are still critiques together with some revisions in legal proceedings, content and procedures. This article is a study of evaluation of urban land use planning in current decade and specifically assesses urban land use planning in Bojnord’s detailed plan with indices of Place check and Needs assessment. Results of Placecheck indicate that only 7.92 percent of proposed land uses are fulfilled, while 34.8 percent have been abandoned and 57.28 percent underwent change of land use. Therefore, it can be concluded that Placecheck of uses has played a very small role. Result of Needs assessment index also signifies that 47.61 percent of the surface areas have realized proposed use. This shows that Needs assessment has equally failed but, compared to the other index, a flexible locality of uses contributes to realization of proposed plans. In the following and in form of interviews with executers, various obstacles on the way of realization, problems like land ownership, insufficient correspondence between planners and executers, and inadequate legal surveillance and obligations were indentified.