موجهاي سه گانه گذار در صنعت دفاعي ايران با نگاهي خاص به صنعت ضد زره

Tree waves of Transition in Iran›s Defense Industries; Special focus on Anti-Tank Missile

اين مقاله سعي دارد تفسيري اجتماعي- تكنيكي از شكل گيري و گذار صنعت دفاعي ايران در طول چند دهه اخير را ارايه نمايد. براي اين منظور، ابتدا با الهام از نظريه ميدان بورديو، چارچوبي براي تحليل گذار ارايه شده است. در ادامه با تركيبي از روش شناسي سه مرحله اي بورديو و روش نظريه پردازي زمين همحور تلاش شده است فرآيند گذار با تاكيد بر صنعت ضد زره تحليل گردد و ايده هاي نظري جديدي پيرامون تحول اجتماعي- تكنيكي در صنعت دفاع ارايه شود. بر اساس چارچوب و ايده هاي ارايه شده در اين پژوهش، براي فهم نوآوري و تغييرات فني در صنعت دفاعي بايد به بررسي تحولاتي كه در كنش و قشربندي مهندسان و عادت واره، سبك و ارزش هاي مهندسي رخ مي دهد، پرداخت. تجربه صنعت دفاعي نشان مي دهد كه توازن و هماهنگي بين سرمايه تكنيكي و سرمايه نمادين مهندسان، مهم ترين عامل در توسعه فناورانه و پايداري ميدان صنعت دفاعي است. اين توازن باعث ايجاد يك قشربندي اجتماعي و روابط كاري مولد بين نيروهاي صنعت مي شود. در صورتي كه اين توازن وجود نداشته باشد، روابط كاري مولد به وجود نمي آيد و در نتيجه انباشت سرمايه ممكن نمي شود. ميدان سياست با مداخله در ميدان صنعت تاثير به سزايي بر اين توازن و هماهنگي دارد. توجه به اين تاثيرگذاري براي سياست گذاري علم وفناوري در ايران از ضرورت مضاعف برخوردار است.

This paper tries to provide a sociotechnical explanation of formation and transition of Iran’s Defense Industries in the past 50 years. The main framework which can use a combination of technical and social elements in order to make such explanation is the Multi-Level Perspective (MLP). This framework describes transition through interaction of different landscape, regime and niches levels in a socio- technical system such as defense industry, but in the developing world, transition is the path of formation of these levels. To this point, in this paper Bourdieu’s field theory is applied to understand regime and niche formation. According to Bourdieu’s field theory we narrate how niche and regime position as two cores of socio- technical field in Iran defense industry are produced. Focusing on anti-tank industries, we will elaborate the threefold periods of transition in Iran’s defense industries to “Dual Core Field” by means of Bourdieu’s triple levels of inquiry. As will be seen, in each of these periods - will be named as “the wave”- the defense field and its habitus have certain conditions. In the first wave, exploitation of “Turn- Key” plants in a hierarchal structure occurs. In the second, the hierarchical and tenured environment is broken and the bottom-up forces become active and technological learning accelerates. Industrial regimes in greenhouses grow. In the third wave, the niche cores are formed in the industry field.