ارتقا جايگاه «نسوان» به «زنان» در قوانين انتخاباتي (1341ـ1331هـ.ش.) بررسي چالش: تشكل‌هاي زنان، مراجع تقليد و دولت‌ها

The Promotion of the Status of Females to Women in Election Laws (1952-1962): Investigation into this Challenge: Womenʹʹs movements, religious sources of authority and governments

چنين به نظر مي‎رسد كه بعد از انقلاب مشروطه، امر برگزاري انتخابات، كانديداتوري افراد و حضور مردان در پاي صندوق‎هاي راي مهم‌ترين عرصه مشاركت سياسي ايرانيان بوده است. در قانون انتخابات مشروطه، نسوان از حضور در اين عرصه مهم منع شدند. در مادّه سوم از فصل اوّل «نظام‌نامه انتخابات اصنافي» مورّخ 19 رجب 1324، نسوان به همراهِ افراد نيازمند قيّم، ورشكستگان، تبعه خارجي، اشخاص كمتر از 25 سال، افراد فاسدالعقيده و مرتكبين قتل و سرقت، از راي دادن محروم شدند. اساس اين مادّه واحده علي‌رغم چندين بار اصلاح قانون انتخابات، تغيير چنداني نكرد؛ به طوري كه طبق آن، نسوان طي قريب پنج دهه از شركت در انتخابات محروم ماندند.عناصر سنّت‌گرا در راس مخالفين شركت زنان در انتخابات بودند؛ از آن جمله آيت‌الله بروجردي در دوران مرجعيّت عام خود (1339ـ1325) با هرگونه تلاش در اين راستا مخالفت ورزيد. حتي در خلال فضاي باز سياسي دوران نخست‌وزيري دكتر محمد مصدّق، مطالبات دو تشكّل زنانه، يعني «شوراي زنان ايران» و «كانون بانوان ايران» با واكنش تند ايشان مواجه گرديد. تا اينكه بعد از رحلت آيت‌الله بروجردي به اهتمام هييت حاكمه و بر اساس رفراندوم اصول ششگانه انقلاب سفيد در ششم بهمن 41، به زنان حق شركت در انتخابات داده شد. همين امر، زمينه‌اي فراهم كرد كه در سال بعد، در انتخابات دوره 21 مجلس شوراي ملّي، زنان نه تنها در انتخابات شركت كردند، بلكه به نمايندگي مجلس نيز انتخاب شدند. اين مقاله، توصيفي ـ اسنادي و حاكي از آن است كه تلاش براي شركت زنان در انتخابات، چالش عمده بين تشكّل‌هاي زنان و نيرو‌هاي مذهبي در اين دوره بود، كه بالاخره با تمايل هييت حاكمه، اين چالش به نفع زنان خاتمه يافت.