سالبه به انتفا موضوع؛ بررسي ديدگاه خواجه نصير

Negation through the Denial of Subject: A Study of Khwajah Nair’s View

ديدگاه ارسطو درباره تهي بودن يا نبودن حدود قضايا به دو گونه تفسير شده است. مطابق يك تفسير، حدود قضايا هميشه واجد فرد يا افراد موجودند و تهي نميباشند. بنابرين، در قضاياي سالبه نيز مجموعه افراد موضوع هيچگاه مجموعه‌يي تهي نيست. از اين جهت بين قضيه سالبه و موجبه در مورد لزوم وجود افراد براي موضوع تفاوتي وجود ندارد. بنا به تفسير ديگر، در هرقضيه‌يي، سالبه باشد يا موجبه، نخست اجزاي قضيه بايد مورد تصور قرار بگيرند و بوجود ذهني موجود شوند، آنگاه اگر قضيه موجبه بود علاوه بر اين تصور ذهني، بايد فرد موجود يا مفروض الوجودي هم داشته باشد كه بتواند مورد يك حكم ايجابي واقع شود. ولي اگر قضيه سالبه بود جز همان وجود ذهني قضيه كه براي انعقاد حكم لازم است، نياز ديگري به فرد موجود يا مفروض الوجودي كه وصف محمول را بپذيرد نيست و از اين جهت ميان قضيه سالبه و موجبه تفاوت هست. خواجه نصير در تفسير خود از قضيه سالبه به هر دو وجه توجه كرده و هر يك از دو تفسير را به وجهي درست دانسته است. تفسير نخست با توجه به قضايايي كه در علوم مورد استفاده قرار ميگيرند و پيوسته ناظر به حقايق خارجي هستند، تفسيري درست تلقي ميشود و تفسير دوم بلحاظ مطلق قضيه سالبه و اينكه امر معدوم از آن جهت كه معدوم است متصف به وصفي، از جمله وصف محمول، نيست، درست ميباشد.

Aristotle’s view regarding the emptiness or non-emptiness of the terms of propositions has been interpreted in two ways. In one of them, the terms of propositions always include an existing individual or some existing individuals and are non-empty. Therefore, in negative propositions, the collection of the individuals of the subject is never an empty collection either. Hence, there is no difference between negative and affirmative propositions regarding the necessity of the existence of individuals for their subjects. According to the other interpretation, in any proposition, whether negative or affirmative, its components should be first conceived and come into being through a mental existence. Then, if the proposition is an affirmative one, in addition to this mental concept, there should be an existing or supposedly existing individual to receive an affirmative judgment. However, in case of a negative proposition, except the mental existence of the proposition, which is necessary for passing judgment, there is no need for an existing or supposedly existing individual to receive the predicate attribute. Hence, there is a difference between affirmative and negative propositions in this regard. In his interpretation of negative propositions, Khwajah Nasir Tusi has paid attention to both aspects and considered each of the two interpretations to be correct in its own right. The first interpretation is ruled as a correct one given the propositions which are used in different sciences – and these propositions always depend on external truths. Moreover, the second interpretation is correct due to the absoluteness aspect of negative propositions, and also because a non-existent entity cannot be qualified with any quality, including the predicate attribute, since it is non-existent.