تاثير كاربري جنگل، نهال‌كاري و جنگل دست‌خورده با استفاده از بارش طبيعي بر ميزان نفوذ، روان‌آب و رسوب حوضه‌ شصت‌كلاته، استان گلستان

Study on the effect of forest, afforested and disturbed forest using natural rainfall on infiltration, runoff and sediment in Shastkalate watershed, Golestan Province

سابقه و هدف: در حال حاضر ارزيابي فرسايش خاك و توليد رسوب به‌عنوان يكي از بحث‌هاي مهم در مديريت حوزه‌هاي آبخيز مطرح و يكي از نگراني‌هاي مهم اغلب كشورهاي در حال توسعه محسوب مي‌شود. دست‌يابي به آمار دقيق در مورد ميزان فرسايش خاك و رسوب در حوزه‌هاي آبخيز به‌منظور اجراي برنامه‌هاي حفاظت خاك و تعيين روش‌هاي مبارزه با فرسايش و كاهش توليد رسوب ضروري است. در استان گلستان نيز روند تخريب منابع و فرسايش خاك از معضلات مهم به‌شمار مي‌رود. اين پژوهش به‌منظور بررسي توليد رسوب و روان‌آب در كرت‌هاي آزمايشي در سه كاربري جنگل، نهال‌كاري و جنگل دست‌خورده با استفاده از بارش طبيعي در حوضه شصت‌كلاته در استان گلستان انجام شد. مواد و روش‌ها: براي اندازه‌گيري فرسايش تعداد 9 كرت به ابعاد 2 در 2 متر در سه كاربري نصب گرديد. يافته‌ها: نتايج نشان داد در بارندگي‌هاي با مقادير 7/1 تا 4/14 ميلي‌متر، ميزان رسوب در منطقه‌ جنگلي از 007/0 تا 95/19 گرم متغير بود، ميزان رسوب در منطقه‌ نهال‌كاري از 13/0 تا 87/11 گرم و در منطقه‌ جنگل دست‌خورده از 26/0 تا 94/43 گرم اندازه‌گيري شد. ميزان روان‌آب در منطقه‌ جنگلي از 23/0 تا 25 ليتر، در منطقه‌ نهال‌كاري از 1/0 تا 1/16 ليتر بدست آمد و در منطقه‌ جنگل دست‌‌‌خورده از 27/0 تا 25 ليتر بود. نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد تخريب جنگل‌ها ميزان فرسايش و روان‌آب را به‌ترتيب 4/63 و 32 درصد افزايش داده و نهال‌كاري اين ميزان را 6/46 و 7/50 درصد كاهش داد.

Background and Objectives: Presently, evaluation of soil erosion and sediment yield is one of the challenging issues in watershed management. It is considered to be a concerning issue in the developing countries and thus access to accurate data is essential for the measurement of soil erosion and sediment in watersheds for proper designing of soil conservation programs and determine ways against erosion and to reduce sediment. The natural resources degradation and soil erosion are the major problems in Golestan Province. The aim of this study was to investigate sediment and runoff in experimental plots by using of natural rainfall in three land uses of forest, afforested and disturbed forest in Shastkalate watershed. Materials and Methods: Nine erosion experimental plots with 2×2 (m) size were installed in all three land uses. Results: The results showed that in 1.7 to 14.4 (mm) of precipitation, the amount of sediment were 0.007 to 19.95 (g) in natural forest, 0.13 to 11.87 (g) in afforested and 0.26 to 43.94 (g) in disturbed forest land uses. The amount of runoff varied from 0.23 to 25(l) in forest, 0.1 to 16.1 (l) in afforested and 0.27 to 25 (l) in disturbed forest land uses. Conclusion: Results showed that the forest degradation increased erosion and runoff at rate of 63.4 and 32%, respectively. Whilst, the amount of erosion and runoff decreased in afforested land use by 46.6 and 50.7%.