ارزيابي خطر بيابان‌زايي سيستم شاخص‌هاي بيابان‌زايي مديترانه‌اي اروپا (DIS4ME) (منطقه مورد مطالعه: اترك سفلي در استان گلستان)

The assessment hazard desertification using desertification indicator system for Mediterranean Europe (DIS4ME) (Case study: Atrak watershed in Golestan province)

سابقه و هدف: بيابان‌زايي پديده‌اي است كه از عوامل متعددي اعم از طبيعي، اجتماعي و اقتصادي تاثير مي‌گيرد و به‌طور متقابل بر اين موارد اثر مي‌گذارد. اولين گام در اجراي فعاليت بيابان‌زدايي در ممانعت از گسترش بيابان بايد متكي بر شناخت پديده‌هايي باشد كه هم به‌طور مجزا و هم در كنش با يكديگر، در يك ناحيه، تغييراتي را به وجود مي‌آورند و منجر به بيابان‌زايي مي‌گردند. مواد و روش‌ها: در اين پژوهش با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي، هفت معيار اقليم، خاك، پوشش گياهي، رواناب، مديريت اراضي، شوري و تركيبي (ESI) در حوزه اترك سفلي در استان گلستان براساس سيستم شاخص‌هاي بيابان‌زايي (DIS4ME) شناسايي و ارزيابي گرديدند. با استفاده از روش فوق هر يك از معيارها و شاخص‌هاي مربوطه مورد بررسي و براي هر معيار در محيط GIS لايه اطلاعاتي تهيه شد. در نهايت با تلفيق لايه‌هاي اطلاعاتي، هشت معيار در منطقه براساس مدل مورد مطالعه بررسي و نقشه بيابان‌زايي منطقه به‌دست آمد. يافته‌ها: نتايج حاصل از اين ارزيابي نشان مي‌دهد كه 95/21 درصد منطقه از نظر درجه بيابان‌زايي در كلاس بحراني الف، 25/13 درصد آن در كلاس بحراني ب و 3/64 درصد در كلاس بحراني ج قرار دارد. معيار پوشش گياهي با متوسط عددي 61/1، شوري با متوسط عددي 60/1 و ESI با متوسط عددي 54/1 بيش‌ترين تاثير را در بيابان‌زايي منطقه دارند. نتيجه‌گيري: با توجه به يافته‌ها وضعيت بيابان‌زايي در منطقه شديد مي‌باشد. معيارهاي خاك و پوشش گياهي بيش‌ترين تاثير را در بيابان‌زايي منطقه دارند. البته تاثير معيار اقليم منطقه با توجه به تغييرات چند دهه اخير مانند كاهش بارندگي و خشكسالي‌هاي مداوم قابل‌توجه مي‌باشد.

Background and Objectives: Desertification is a phenomenon that has been impacted by the natural, social and financial factors and vice versa. The first step in desertification and desertification combat plan should be based on the identification and studying phenomena which are responsible for the changes in areas and induce desertification. Also, the intensification of desert conditions is considered as a trend which leads to biological reduction of ecosystems and desertification of environmental condition. Materials and Methods: In this research, by using GIS, 8 indices are selected and evaluated in Atrak Watershed of Golestan province: soil, vegetation, climate, management, runoff, land use and composite Indicators. The model of DIS4ME is applied in this research. Each of factors is estimated one by one and for each of them, data was collected. Results: The result showed that 5.5% of study area was found to be in critica (c1), 25% in critica (c2) and about 69% in critica (c3) class of desertification. Also soil, vegetation cover and climate criteria with a geometric average of 1.67, 1.62 and 1.58 show high class desertification. Conclusion: According to the results, desertification in the region is intense. Measures of soil and vegetation have the greatest impact on desertification. The impact of climate measures with regard to changes in recent decades, such as reduced rainfall and persistent drought is remarkable