كي گوش مي كند به سروش پيام ما: نگاهي به چندوچون انتشار ترجمه فارسي بيت الحكمة در انتشارات سروش

ترجمه فارسي بيت الحكمه را مي توان نمونه اي شايسته براي كتابي دانست كه از هر لحاظ اشكالاتي چشم ناپوشيدني دارد. كيفيت نازل ترجمه، دستبردهاي مترجم و ناشر در اصل كتاب و كيفيت نازل چاپ همگي دست به دست هم داده اند كه كتابي سخت نادلپسند پديد آيد. مقدمه مترجم در واقع آميزه اي مختصر اما مغلوط و مخدوش از مقدمه نويسنده است؛ يادداشتي دو صفحه اي از مولف با عنوان Notes to readers (در ترجمه حذف شده) كه در «لبه برگردان روكش جلد متن اصلي» به همراه چند نكته از مطالب متن كتاب با نثري بسيار ضعيف و آشفته و البته «زياده روي در اغراق» نوشته شده است. گزارش نويسنده از محتواي كتاب گاه چنان با محتواي آن در تناقض است كه خواننده مي پندارد نويسنده مقدمه، كتاب را به درستي نخوانده است. دعوي مترجم در خصوص «ترجمه دقيق كلمه به كلمه» و «حفظ امانت» كاملاً بي اساس است. زيرا «يادداشتي براي خوانندگان» در ظاهر حذف شده اما ترجمه كمابيش نادرست آن در «مقدمه مترجم» آمده، چندان كه گويي سخن خود اوست. از اين گذشته در موارد پرشمار عبارات، جمله ها و تصاوير متن اصلي حذف يا افزوده شده اند. نكات افزوده مترجم در بسياري موارد نادرست و ناشي از اشتباه او در درك متن اصلي است. تصاوير نيز غالباً بي ارتباط، بي كيفيت و زيرنويس هايشان نيز نادرست يا نارسا است. مترجم از«دقت بسيار» خود و صرف وقت بسيار براي «مراجعه به منابع اصلي»، بهره گيري از منابع برخط (آنلاين) و... ياد مي كند اما حاصل كار او نشان از «بدخواني هاي پرشمار» ناشي از «شتاب بسيار»، و عدم مراجعه به دست ياب ترين منابع (حتي ويكي پدياي انگليسي و فارسي) دارد. ترجمه كتاب بيت الحكمه نيازمند آگاهي كافي و چه بسا تسلط به تاريخ سياسي و فرهنگي و تاريخ علم دوره اسلامي و سده هاي ميانه (به ويژه در رشته هاي رياضيات، اخترشناسي و اختربيني) است. بهره مترجم از اين لوازم سخت ناچيز است در نتيجه بسياري از اصطلاحات علمي نادرست و نام هاي خاص (اشخاص و كتاب ها)، چندگونه ضبط شده اند. مترجم حتي شرايط لازم براي ترجمه متني ساده را نيز چنان كه بايد و شايد دارا نيست. اشتباهات دستوري، يادكرد نابه جاي اجزاي جمله، دايره واژگاني بسيار محدود و آشنايي ناكافي با ساختارهاي زباني، چه در زبان مبدا و چه در زبان مقصد، اتكا به فرهنگ هاي ناكارآمد انگليسي-فارسي همگي دست به دست هم داده اند تا او حتي در ترجمه بسياري جملات ساده و نوشتن چند جمله روان پياپي ناتوان باشد. همه اين «كاستي ها» به لطف انتشارات سروش به وجه احسن «تكميل» شده است. ويراستاران دوگانه اين كتاب نه تنها اين اشكالات را رفع نكرده اند بلكه سلايق دوگانه آنان به هرچه «رنگارنگ تر شدن» اين اشكالات انجاميده است. ناشر براي «تتميم فايده» كار نمايه سازي را نيز به فردي ناآشنا، بي دقت و پراشتباه سپرده و كتاب را نيز با كيفيتي نازل چاپ كرده تا در «كم و كاست» هيچ «كم و كاستي» نگذاشته باشد. انتشارات سروش در شرايطي به انتشار ترجمه اي اين چنين دست زده است كه در كارنامه اين ناشر ترجمه هايي شيوا و استوار همچون ترجمه فارسي تجارب الامم به قلم ابوالقاسم امامي مي درخشد و باز در شرايطي 90 هزار برگ كاغذ و مبلغ قابل توجهي سرمايه را به باد فنا داده است كه اثري ارزشمند چون جلد چهارم فرهنگ آثار ايراني-اسلامي نزديك به 3 سال پس از ويرايش و صفحه آرايي نهايي، به دلايلي نامعلوم همچنان در انتظار چاپ است.